Anunciados os Premios Nobel de Medicamento 2002

2002/10/07 Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia

• Biologia
• Genetika
• Medikuntza
• Sariak

De esquerda a dereita: Sydney Brenner, H. Robert Horvitz e John E. Sulston

As células que forman o corpo humano son de centos de tipos, todos eles derivados dun óculo fecundado. Nas fases embrionaria e fetal, por unha banda, o número de células aumenta considerablemente, e por outro, as células maduran e especialízanse na formación de órganos e tecidos. No corpo adulto tamén se forman numerosas células novas. Ao mesmo tempo, para que o número de células do corpo sexa o adecuado, as células morren. Esta morte está programada de antemán, co que non hai desequilibrio.

C. elegans, modelo de separación celular

Paira comprender estes procesos, os galardoados traballaron co verme Caenorhabditis elegans. De feito, Sydney Brenner foi a primeira persoa que traballou con este nematodo, ao ver que é ideal paira analizar a separación celular e o desenvolvemento dos órganos. C. elegans ten una lonxitude dun milímetro, require pouco tempo paira crecer e, ao ser transparente, pode verse directamente a división celular mediante un microscopio. Ademais, en 1974 Brenner demostrou que una sustancia química, chamada EMS, pode producir mutacións no xenoma do nematodo. Cada mutación asóciase a uns xenes concretos e ten repercusións específicas no desenvolvemento dos órganos. Brennner compaxinou, por tanto, o estudo microscópico da división celular coa análise xenética, e recibiu o premio polos achados que seguiron a esta combinación.

Seguimento da liñaxe celular

John Sulston deu continuidade ao traballo de Brenner e desenvolveu técnicas paira estudar a división celular do nematodo. Nun traballo publicado en 1976, Sulstone demostrou en que células de C. elegans procedían as células dunha parte do sistema nervioso. Ademais, demostrou que as células, na súa división e separación, seguen sempre a mesma regra. Descubriu que do óvulo fecundado de C. elegans fórmanse 1.090 células, das cales 131 morren, e que o nematodo adulto sempre ten 959 células.

Destas investigacións concluíuse que a morte celular é programada e previsible nos seres vivos, xa que segue sempre a mesma regra. Ademais, demostrou por primeira vez una mutación dos xenes implicados na morte programada. Entre os xenes implicados na morte celular atópase o xene nuc-1. Sulstone demostrou que a proteína que codifica este xene é imprescindible paira eliminar o ADN da célula que morreu.

Identificación de xenes de morte

Robert Horvitz avanzou polos dous anteriores. Nas súas investigacións iniciadas na década de 1970, utilizou C. elegans paira coñecer a existencia dun programa xenético que controlaba a morte celular. Segundo a súa publicación en 1986, os xenes ced-3 e ced-4 son esenciais paira a morte celular. Posteriormente, comprobou que o xene CED-9 protexía da morte e identificou outros xenes relacionados coa morte celular. Tamén observou a presenza deste tipo de xenes en humanos.

Importancia da morte celular

O traballo realizado por estes investigadores permitiu a outros identificar os xenes que actualmente controlan a morte de células humanas. Comprender a programación da morte celular é imprescindible paira coñecer a esencia de certas enfermidades. Por exemplo, axuda a comprender como certos virus e bacterias atacan as células humanas.

Primeira división do embrión de C. elegans.

Os científicos saben que na sida, tras sufrir un infarto e nalgunhas enfermidades dexenerativas, as células pérdense porque aceleran o proceso da morte. Noutras enfermidades ocorre o contrario, como o cancro e as situacións autoinmunes as células que deberían morrer seguen vivas.

Na loita contra o cancro están a probarse estratexias que impulsaban o suicidio das células e hai moitos estudos relacionados coa morte celular. Non é de estrañar, por tanto, que o Premio de Fisiología e Medicamento concédase a este tres investigadores, que son a base das investigacións que se están levando a cabo na actualidade.