6º Confirmación independente de eventos
2020/11/12 Elhuyar Zientzia
400
Sempre que sexa posible, debe existir una confirmación independente dos feitos ou afirmacións. É dicir, calquera outra persoa debe obter os resultados obtidos nunha investigación utilizando o mesmo método que se expón na fase experimental da investigación.
Por que dicimos “si é posible”? Porque non se cumpre o criterio de repetibilidad en todas as ciencias. Nas ciencias máis teóricas, como a historia, onde os fenómenos non poden repetirse de forma controlada ou artificial, non é posible reproducir feitos históricos a través dun experimento. Noutras ciencias, en cambio, sobre todo nas experimentais, a repetibilidad dará credibilidade ás conclusións inferidas a través de resultados baseados na experimentación.
Por tanto, a replicabilidad é una das características básicas paira consolidar os avances científicos. Cando se socializan os resultados dunha investigación seguindo o último paso do método científico, é dicir, cando se publica una información, a súa credibilidade está garantida cando a experimentación paira corroborar a hipótese da investigación é realizada por calquera outra persoa e alcanza os mesmos resultados e conclusións. A análise da repetibilidad permite reforzar os resultados e conclusións ou detectar erros e fraudes inesperadas. Si non se pode repetir non se pode comprobar e por tanto non é crible.
Na maioría dos casos non poderemos repetir as probas ou experimentos necesarios paira verificar as informacións que nos chegan, polo que paira contrastar a información que nos chega no noso día a día recoméndase coñecer a opinión de expertos na materia. De feito, é moi útil coñecer a opinión da comunidade científica paira analizar a credibilidade de calquera información que recibamos; axudaranos a analizar si a información que temos entre mans é crible.
Paira comprender mellor todo o anterior, vexamos algúns exemplos que nos servirán paira analizar a repetitividad dos experimentos cos elementos que podemos ter en casa: recibiches algún reto ou challenge que se fixo viral nas redes sociais? Utilizaremos un exemplo destes retos paira aclarar o concepto de repetibilidad e ver se o que se expón nese reto é real: “O reto da cadeira” (#ChairChallenge).
Este reto estendeuse moito a través das redes sociais, quizá como clave de tanta difusión, por exemplo, porque só as mulleres podían superalo. Algúns dos titulares que se publicaron en varios xornais e revistas sobre o reto foron: “Chair Challenge, o último reto viral non é adecuado paira os homes” (O Mundo, 04/12/2019), “#Chairchallenge, o novo reto viral que só poden superar as mulleres” (O Xornal, 04/12/2019), “‘Chair Challenge’, o novo reto viral que só poden facer as mulleres” (Womallensh, 2019).
Ademais, durante eses días proxectáronse numerosos vídeos nas redes sociais, mostrando a facilidade coa que as mulleres conseguían o reto e a torpeza dos homes.
Segundo os titulares aparecidos nos medios de comunicación e a maioría dos vídeos publicados co hashtag #ChairChallenge, era evidente que só as mulleres poden chegar a este reto, pero considerarías crible esa afirmación só polas noticias dos xornais e a pila de vídeo que se viralizaron? Un pensador crítico colle una cadeira e seguindo as instrucións que se dan paira retar, fai a súa propia observación.
Se queres empezar a pór en práctica o teu pensamento crítico, os pasos a seguir paira tentar retar son:
Situarse fronte a una parede e retroceder tres pasos (ter a cadeira a man).
Inclina o corpo cara adiante 90 graos até tocar a parede.
Sen cambiar de posición, colle a cadeira coas dúas mans e achégache ao peito.
Tentar levantar a cadeira sen soltar.
Paira ver o vídeo das explicacións do reto pica aquí.
Se a mostra que se utiliza paira facer o reto é pequena, é dicir, se o grupo de persoas que tentan completar o reto é pequeno, é moi posible que se repita o mesmo resultado que se viralizó e que se acepte a información dos titulares dos xornais e dos vídeos. A pesar dos resultados que coinciden coa información difundida, un pensador crítico cuestionaría a hipótese de xénero e tentaría expor e probar una nova hipótese: é posible que o éxito paira completar o reto estea en función das características morfológicas das persoas?
Paira probar o exposto na pregunta anterior, a mostra debe ser máis grande e heteroxénea, é dicir, temos que tomar moitas persoas con diferentes características fisionómicas. Así, comprobarás que o reto non ten nada que ver co xénero, xa que a capacidade de alcanzar o reto depende das características morfológicas e antropométricas de cada persoa.
Por tanto, é mentira que só as mulleres son capaces de retar, xa que os homes cunhas características morfológicas concretas tamén son capaces de facelo. Tamén haberá mulleres que polo seu morfología e características antropométricas non son capaces de completar o reto. As características morfológicas xenerais dos corpos feminino e masculino fan que as mulleres sexan máis capaces de retar que os homes, pero non por ser mulleres ou homes, polo que a información achegada no titular non é correcta.
Outro exemplo similar: Baseado nunha mensaxe da NASA, o reto da escoba (#Broomstick Challenge) é outro dos retos que se abriu amplamente nas redes sociais. A mediados de marzo de 2020, cando estabamos en corentena en casa pola pandemia creada polo covid-19, o reto da escoba se viralizó con forza en moitos países. O reto non esconde grandes secretos: o obxectivo é pór de pé una escoba e mantela de pé sen que ninguén chegue nin soporte. Numerosos vídeos e fotografías foron compartidas nas redes sociais como mostra do reto viral superado. A mensaxe que se difundiu nas redes sociais paira presentar o reto foi o seguinte:
“Hoxe é, segundo a #NASA, o único día no que una escoba mantense sen axuda pola inclinación do eixo terrestre, cada 3.500 anos” (Twitter, \
Pero non era a primeira vez que esta mensaxe se transmitía nas redes sociais. Unha mensaxe similar publicado anteriormente é:
“Bo, a NASA dixo que hoxe era o único día que una escoba aguantaría de pé sen axuda, debido á atracción gravitatoria... Ao principio non mo crin, pero o meu Deus!” (Twitter, \
As mensaxes anteriores que se viralizaron paira expor o reto tiñan algunhas particularidades: por unha banda, que a posibilidade de completar o reto estea limitada a un día concreto (un día diferente en ambas as mensaxes) e que non se podería repetir até os 3.500 anos. Doutra banda, a mención á NASA suxire que a orixe da afirmación estaría na organización espacial.
Que faría un pensador crítico ao recibir un das mensaxes anteriores? Está claro, primeiro trataríase de coller una escoba e pola de pé. Imaxinemos que, como nas fotos e vídeos que se difundiron nas redes sociais co hashtag #Broomstick Challenge, consegue pór a escoba de pé e mantela de pé sen ningún tipo de axuda. Crería o que expón o reto? Non, non o crería, porque só se confirma una das afirmacións que expón o reto: nese día concreto a escoba mantense de pé. Paira garantir a credibilidade da afirmación, tentarase indagar sobre o tema e manter a escoba de pé outro día. Una vez feito isto, observaría que o que se di nas mensaxes é falso, xa que calquera día pódese pór de pé a escoba e mantela de pé. Dependendo do tipo de escoba, o reto será máis ou menos fácil, pero non ten nada que ver coa inclinación do eixo da Terra nin coa forza de gravidade da Terra.
En canto á orixe da información, crese que NASA foi quen dixo que o reto só se pode facer ese día, pero non hai indicios diso. Por tanto, a mensaxe que se difundiu foi un amén. As mensaxes relacionadas co reto difundíronse tanto que a propia NASA publicou un paxaro que desmente as afirmacións expostas no reto. A mensaxe publicada pola NASA en resposta ao reto que se viralizó o 10 de febreiro de 2020 co hashtag #Broomstick Challenge dicía:
“O astronauta Alvin Drew e a científica Sarah Nobre responderon á #Broomstick Challenge e demostraron que a física básica funciona todos os días do ano, non só o 10 de febreiro”
Con estes exemplos ponse de manifesto a importancia da confirmación independente dos feitos no desenvolvemento do pensamento crítico. Sempre que sexa posible, é conveniente que a confirmación dos feitos sexa realizada por un mesmo, pero para que os resultados desta experimentación sexan satisfactorios é imprescindible que a comunidade científica coñeza a súa opinión respecto diso.
Paira descargar o documento pulsa aquí.
