Dous, tres e catro. Este é o xogo das dimensións

2004/05/09 Roa Zubia, Guillermo - Elhuyar Zientzia

• Fisika
• Matematika

Nas películas, este curioso mundo reflíctese en moitas ocasións. Por exemplo, é posible teletransportarse dun lugar a outro? E saltar entre as dimensións? Non parece que sexan conceptos fáciles de entender. Con todo, cunha sinxela historia as cousas cambian un pouco. Quería que a historieta se refira á cuarta dimensión, pero cho conto como mo contaron. Co catro a mestura de cacao é grande, pero si descartamos una dimensión é máis fácil. Mira.

Imaxinemos un mundo chairo, bidimensional. Pode ser un mundo debuxado nun papel, por exemplo. É o máis fácil paira empezar a imaxinar. Como chamaremos a este mundo? Ocórrenseme poucos nomes, pero por elixir un, chamarémoslle Leuntoki.

Claro, nós miramos a Leuntoki desde o noso mundo tridimensional. Desde arriba, por exemplo, podemos observar un pobo cun bonito aspecto. Pero os cidadáns non entenden de 'arriba'. Eles non son superiores nin inferiores. E non o necesitan. Sen iso, adáptanse perfectamente. Desprázanse cara adiante e cara atrás, cara á dereita e cara á esquerda. Pero non teñen concepto de altura.

En Leuntoki non hai sima nin ceo. As pernas non poden saltar ou voar, claro, non poden caer… onde van caer se non teñen a parte inferior? E non só iso, non se poden pisar o pé, xa que non hai nin encima nin debaixo. Non son dos que sentan, nin sentan nin se tomban. A verdade é que a única opción paira eles é estar de pé, sempre que teña sentido. Gustaríame saber como dormen neste pobo.

A contorna tamén é especial, non hai costas nin montañas, polo que non poden escalar nin esquiar. Nin puenting nin tobogán infantil. Desde o noso punto de vista, Leuntoki é moi aburrido, pero se nos pomos no seu lugar quizais teñamos que recoñecer que os tridimensionales somos moi complicados; hoxe euforia, mañá depresión. Déchesche conta de que os leuntokitarras nunca andan de cabeza.

Doutra banda, a súa ciencia vai ser una actividade moi especial, non? Newton bidimensional non podería estudar a gravidade ao ver caer una mazá, algo que non ocorre alí. Non hai estrelas nin planetas, terían moi difícil pensar que hai nada fóra do seu mundo. Pero iso é o que nos pasa a nós coa cuarta dimensión, en definitiva, estamos atrapados nas nosas tres dimensións.

Mirade! Na praza do pobo anda unha chea de suavizantes e ao final da súa xornada laboral márchase a casa. É Martintxo. É un cidadán corrente e pode ser un exemplo paira nós. Á fin e ao cabo, parece tan interesante ou aburrida como calquera outro. Traballa na oficina de patentes, pero iso non é algo que lle guste, hai que conseguir diñeiro e por iso traballa todos os días sen máis.

Pero Martintxo ten certa curiosidade. Quere saber como son as cousas e por que son como son. Os seus amigos dinlle moitas veces que está tocado, pero por suposto dinlle que ten que facer ben. Curioso, pero moi simpático. Por iso, abrímoslle un novo mundo: ensinámoslle a fascinación pola terceira dimensión.

Meteuse nunha rúa baleira, ese é o momento que esperabamos: nese mundo de 'sobre papel' introduciremos de arriba abaixo un obxecto tridimensional ante Martintxo, una mazá.

Aos poucos baixamos a mazá. Martintxo ve un brote repentino no que una filete de mazá enfróntase a cócese o óso' e esta vaise ampliando ata que quede. Paira el é un suceso paranormal, pero Martintxo nunca creu neses sucesos e fixo un gran esforzo paira atopar a explicación da súa aparición.

Deixamos a mazá “cruzada” en Leuntoki e Martintxo grita. E nese momento, soprando ao enfermo, sacamos do seu mundo una terceira dimensión. Mentres caía no aire como una folla, Martintxo viu desde arriba a Leuntoki con mazá. Está pampo. Durante o voo sente fascinado pola terceira dimensión.

Caeu na metade da praza, onde estaba a alcaldesa. A alcaldesa non cre o ocorrido: Enfróntanse Martintxo 'hezurmamitu'. É imposible, pero o viu. "De onde vén?" atrévese a preguntar. Martintxo, nervioso, tratou de responder. Pero, como se pode explicar o alto? Non pode marcar co dedo cara arriba. Ambos están moi nerviosos. Menos mal que non se caeu sobre a alcaldesa.

Pero con iso non se acabou o noso experimento. Fomos un pouco máis malos. Ambos foron teletransportados. Paira iso dobramos Leuntoki paira facer una praza e a casa de Aurelio. Estes dous lugares estaban lonxe, pero agora, de súpeto, cun pequeno paso, saltaron dunha a outra. Alí quedaron Martintxo, a alcaldesa e Aurelio, mirándose, sen saber moi ben que pasou.

E vímolo todo desde arriba, sen saber se o noso mundo pode ser manipulado desde unha cuarta dimensión á vez.

Publicado en 7K.