Os virus acompañan á seguridade alimentaria

2024/09/02 Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Osasuna
• Mikrobiologia

Aínda que cando ouvimos falar de virus ocórrensenos enfermidades e desgrazas, os virus non sempre son inimigos. Por exemplo, os fago poden ser importantes aliados para coidar da nosa saúde.

Os fagos, ou bacteriofagos, infectan as bacterias, polo que é fácil deducir por que son interesantes para os humanos. Por exemplo, cando os antibióticos non funcionan podemos utilizalos para facer fronte a unha infección ou para evitar intoxicacións por alimentos.

Neste segundo ámbito está a investigarse precisamente no centro de investigación AZTI da alianza BRTA. Desenvolven ferramentas de control de patóxenos que se propagan a través dos alimentos. E, entre outras cousas, están a investigar cos fagos. Precisamente, a posibilidade de ofrecer novas solucións contra os patóxenos que se transmiten a través dos alimentos incrementou nos últimos anos a investigación dos fagos en materia de seguridade alimentaria.

O primeiro paso é atopar os fagos de interese. E para iso, exploran as zonas onde crecen as bacterias que infectan e toman mostras: auga, solo, mar, alimentos…

Os fagos teñen unha característica moi especial: son moi específicos. É dicir, só contaminan certas bacterias e non danan a outras. Esta particularidade fai que sexa de gran interese para o seu uso como ferramenta biolóxica contra as enfermidades que producen as bacterias, segundo explicou a investigadora Amaia Lasagabaster Bilbao: “Cada fago pode infectar unha soa especie de bacterias e como máximo un só xénero. E esa é a principal vantaxe dos fagos. De feito, co uso dos fagos podemos loitar contra un patóxeno que xera un problema, pero sen afectar a outras bacterias beneficiosas presentes no alimento, os animais ou o medio ambiente”.

Os investigadores de AZTI caracterizan e analizan os fagos que afectan especialmente a tres xéneros bacterianos: Campylobacter, vibrio e Listeria. De feito, as bacterias deste tres xéneros teñen un gran impacto na nosa saúde e nalgúns casos poden causar graves problemas.

“O Campylobacter é hoxe en día a toxoinfección alimentaria máis frecuente en Europa e posiblemente no mundo”, explica María Lavilla Martín. “O vibrio é unha das bacterias máis importantes da auga e non só aféctanos a nós, senón tamén aos peixes da acuicultura, e transmítese ao longo de toda a cadea de alimentación. E Listeria monocytogenes, aínda que non é moi común, é unha das máis perigosas, porque pode causar a morte”.

No laboratorio multiplícanse e purifican os fagos, para así completar as coleccións dos fagos que se enfrontan ás enfermidades. Tamén son analizados xeneticamente, para asegurarse de que só se está traballando con fagos que matan bacterias de interese.

Prevén que o uso de estratexias de control de enfermidades baseadas en fagos durante todo o proceso produtivo dos alimentos, tanto no sector primario como na gandaría e a acuicultura, poida ser posible para controlar os patóxenos que poidan xerar problemas e garantir a seguridade na cadea de transformación dos alimentos, tanto nos alimentos como nas superficies que poidan estar en contacto cos alimentos.

Doutra banda, as estratexias baseadas no fagot só están reguladas e aprobadas nuns poucos países do mundo. En Europa, aínda non. Con todo, os investigadores ven moi preto esta posibilidade. De feito, teñen claro que o uso de virus que infectan as bacterias pode ser moi interesante para facer fronte a diferentes problemas de saúde.

“A nós gústanos dicir que son bos virus porque só infectan bacterias e son totalmente inocuos para animais, plantas e seres humanos”, subliñou Lasagabaster. “O uso dos fagos será unha estratexia de futuro para facer fronte a moitas bacterias problemáticas. Serán unha alternativa moi potente para loitar, por exemplo, contra as resistencias aos antibióticos ou contra as enfermidades que se transmiten a través dos alimentos”.