Visita ao profesor de Cambridge

2009/06/01 Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Fisika
• Astronomia
• Historia

Ao tocar a porta da oficina de Isaac, Edmond non sabía moi ben o que esperaba. Nunca se escribiron cartas e víronse una soa vez en Londres. É máis, a relación de Edmond co señor Hooke era coñecida, e non podía dicirse que Isaac estivese moi interesada naquel home. Pero Edmond buscaba una resposta e esperaba que o profesor Newton déselle algunha explicación.

É posible que a visita sexa a maior achega do astrónomo inglés Edmond Halley á ciencia, aínda que o seu nome chegounos a través do famoso cometa. Non o atopou el, pero deuse conta de que aquel cometa que el vira en 1682 era o mesmo que vira outros en 1456, 1531 e 1607. Nin sequera deulle nome. Non se converteu en cometa Halley até 1758, cando Edmond morrera 16 anos.

Foi capitán do barco, cartógrafo, profesor de xeometría da Universidade de Oxford e astrónomo real. Inventou a campá de mergullo, escribiu sobre o magnetismo e sobre as mareas, os movementos dos planetas e os efectos do opio.

Foi precisamente os movementos dos planetas os que levaron a Halley Newton, os movementos dos planetas e as conversacións mantidas durante unha cea uns meses antes. Naquela cea inaugural de 1684, Halley compuxo con outros dous personaxes ilustres da época: Robert Hooke, home que describiu por primeira vez a célula, e Christopher Wren, astrónomo antes do prestixioso arquitecto, autor da Catedral de St Paul's de Londres.

Na cea saíu o tema da traxectoria dos planetas ao redor do Sol. Paira esta época sabían que era elíptico, pero non sabían por que. Tamén había sospeitas de que a clave estaba no cadrado da distancia dos planetas ao Sol, pero non eran capaces de demostralo. Deste xeito, Wren retou a outras dúas persoas: Un libro cun valor de 40 chelines (un par de semanas de salario da época) paira quen atopase solución nos próximos dous meses.

Hook tiña fama de asumir as ideas alleas, e non podía dicirse que a humildade era a súa maior virtude. Inmediatamente dixo que atopara a solución. Pero decidiu mantelo oculto durante un tempo, de maneira que todos os que tentaban atopar a solución valorasen máis o valor do descubrimento.

Pasaron os dous meses e Hooke seguiu en silencio. Pola súa banda, Halley seguiu traballando na procura da solución. Finalmente foise a Cambridge e ocorréuselle pedir axuda ao profesor Isaac Newton. E estaba alí, sen cita previa e sen saber moi ben que esperaba de Newton ante un dos encontros máis importantes da historia da ciencia.

Por sorte de Halley, Newton acolleu con moito gusto a visita do astrónomo. O amigo de confianza de Newton, Abraham DeMoivre, contounos o que pasou alí. Tras conversar sobre once cuestións, Halley preguntoulle ao final que curva farían os planetas se se supón que a forza de atracción entre o Sol e os planetas era inversa ao cadrado da súa distancia.

Sir Isaac Newton non tivo que pensar moito, respondeu enseguida: a elipse. O mozo Halley, encantado e sorprendido, preguntoulle como sabía. "Porque o calculei", resposta de Newton. O Dr. Halley pediulle por favor que mostrase aqueles cálculos. Newton empezou a buscar entre os seus papeis, non atopou en balde eses cálculos. Ao final, prometeu a Halley que as volvería a facer e que as enviaría a Londres.

Tivo que esperar tres meses, pero Newton non o esqueceu. Neses tres meses escribiu un traballo de 9 páxinas sobre este tema: De Motu Corporum in Gyrum . Halley comprendeu inmediatamente o valor da obra e viu a necesidade de publicala.

Cando De Motu estaba a traballar paira convencer a Newton de que publicase a súa obra --porque Newton nunca lle deu moita importancia á publicación-, en xaneiro de 1685, Newton escribiu: "Xa que agora estou con este tema, gustaríame que antes de publicar nada chegase até o fondo".

E en dous anos publicou Philosophiae Naturalis Principia Matematica, ou a famosa obra coñecida como Principia, a obra científica máis grande xamais escrita. "Nunca un individuo achegouse tanto aos deuses", recoñeceu o propio Halley. Ademais de explicar matematicamente as órbitas dos corpos do Universo, identificou a forza que estes corpos pon en movemento: a gravidade. Neste traballo Newton recolleu as tres leis do movemento e a lei da gravitación universal.

Pero os esforzos de Halley tamén foron fundamentais na publicación de Principia. Por exemplo, cando o traballo estaba a piques de terminar, entrou nun intenso debate con Hooke. O núcleo do debate era precisamente quen demostrou antes a lei do cadrado inverso. Froito deste debate, Newton negouse a publicar o terceiro tomo decisivo da súa obra. Foi necesaria a mediación diplomática de Halley e as altas doses de difuminado paira sacar a Newton o terceiro volume.

E non foi o único problema. A pesar de que inicialmente a Royal Society comprometeuse a publicar a súa obra, finalmente retirouse por dificultades económicas. Acababa de sufrir una gran derrota económica, co seu libro The History of Fishes, e sospeitaban que ningún libro sobre principios matemáticos tería moito éxito.

Ao final, o propio Halley pagou, a pesar de que o diñeiro non sobraba, a súa publicación. Newton, como era costume, non puxo foguetes. Ademais, acababa de traballar na Halley Royal Society paira esa época e dixéronlle que, aínda por riba, non lle ían a poder pagar o salario prometido. Pagáronlle cos exemplares de The History of Fishes en lugar de en diñeiro.