Problemas da siderurgia

1993/09/01 Rodriguez Ibabe, Jose Maria Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Materialak
• Industria

É difícil non ler malas noticias sobre o sector do aceiro nos últimos meses. O futuro dos fornos de Bizkaia (é dicir, de AHV) cambaléase e a situación económica do resto de fábricas é bastante escura. Con todo, afortunadamente ou desgraciadamente esta situación non é exclusiva de Euskal Herria ou do Estado. Hai pouco algúns fornos escoceses foron clausurados e nas últimas semanas os sindicatos mostráronse moi preocupados polo futuro da industria do aceiro en Alemaña. Por todo iso, que lle está pasando ao aceiro?

O aceiro non é un produto novo, nin antigo. A pesar de que a utilización do ferro (o aceiro é en realidade una aliaxe férrea) estivo tradicionalmente ligada á historia do ser humano, será moi difícil atopar outro material que sufra tantas transformacións e melloras. Como veremos ao longo deste artigo, esta mellora ou evolución está a ser en parte prexudicial paira o aceiro.

Si na rúa pregúntase á xente que pensa sobre o aceiro, recibirás as seguintes respostas:

• industria obsoleta e peche urxente
• contaminación
• sinónimo de paro
• talleres con emigrantes
• etc.

Desgraciadamente esta opinión está estendida tamén entre algúns políticos e sempre nos aparece algunha zarzuela técnica disposta a subliñar que a industria do aceiro é prexudicial paira o futuro económico.

Con todo, estes puntos de vista negativos non reflicten a realidade real (paira as persoas que viven na contorna da fábrica de aceiro a contaminación non será cousa de bromas. Con todo, non é un problema tecnolóxico senón económico. Se alguén ten algunha dúbida, convidaríame a visitar Luxemburgo e, sobre todo, a visitar os fornos chamados Arbed).

Queremos recalcar que este tipo de industria non está obsoleta e que en realidade o aceiro seguirá constituíndo unha área de gran importancia. Paira iso, a través da figura adxunta convén ter en conta os cambios na produción mundial de aceiro nos últimos 40 anos. Obsérvase que desde 1950 até 1970 a produción mundial de aceiro experimentou un notable crecemento. A partir da crise económica do 73, a pendente do crecemento produtivo foi moito menor. Ademais, os efectos da crise económica que se produciu en torno ao ano 82 e que estamos a padecer desde o ano 91 tamén se reflicten nesta imaxe. Por tanto, segundo este gráfico e tendo en conta as rebaixas conxunturais, en xeral, a produción mundial de aceiro non parece corresponder a un sector industrial do “século pasado”. Con todo, una vez vista a curva de produción, non se entende ben a grave situación que está a sufrir o sector do aceiro en Europa. Paira iso hai que ter en conta outros factores.

Entre estes factores atópanse a distribución produtiva do aceiro e o nivel tecnolóxico. Respecto da distribución produtiva do aceiro, convén analizar a cantidade de aceiro producido nos últimos vinte anos por diferentes estados. Nas seguintes tres figuras móstranse as curvas de produción correspondentes aos EEUU, Xapón e a Unión Europea (CE). No caso da EE.UU., se observamos a imaxe en xeral, obsérvase claramente o comportamento da produción decreciente. No caso de Xapón, sen ter en conta os cambios cíclicos, a produción mantívose. Paira finalizar, a pendente da curva da RSE é negativa, cun descenso relativamente lento.

Sen ter en conta os antigos estados comunistas, ademais dos EEUU, Xapón e a UE, hai que considerar as producións doutros pobos. Brasil e Corea do Sur, que hai vinte anos eran descoñecidos no sector do aceiro, dobran agora a produción do estado español. Como se pode observar nas gráficas, aínda que o volume de aceiro producido no ano 1970 era moi reducido, a cantidade de aceiro producido entre ambos supera o terzo da Unión Europea

Como consecuencia, a entrada dos países en industrialización ao mercado do aceiro xerou una forte competencia. Ademais, o mercado xaponés tan pechado permite comprender facilmente a situación xeográfica dos mercados deste aceiro: Europa e Norteamérica.

As principais minas de ferro do mundo non se atopan na Unión Europea. Una vez finalizado o século pasado e ao longo deste século as minas máis adecuadas, tanto desde o punto de vista da calidade como da economía (un exemplo diso témolo en Somorrostro), a maior cantidade de minerais procede do exterior, sendo un dos maiores provedores Brasil. Despois de ter mineral e sendo posible utilizar man de obra barata, por que non producir aceiro? Iso é o que as autoridades brasileiras pensaron hai vinte anos e as consecuencias están ao descuberto. O prezo actual do aceiro procedente de Brasil, comparado co de Ensidesa, non chega á metade (incluído o custo do transporte). A pesar de que a calidade do aceiro en Brasil non é tan boa, é difícil competir con este prezo.

A situación de Corea do Sur é similar. Ao ser a man de obra máis barata comparada cos estándares europeos, o prezo do aceiro obtido tamén é moi bo. Por tanto, o aceiro producido por Brasil e Corea do Sur é mellor en prezo que o producido no noso país.

Que lle pasa á calidade tras o rexeitamento económico? Se o obxectivo principal é a calidade, os problemas veñen de Xapón. A calidade alcanzada por Xapón nos últimos anos (propiedades mecánicas e homogeneidad do aceiro, comportamento fronte á corrosión, etc.) é a máis alta do mundo.

En consecuencia, ante a baixada de prezos e a maior competencia, a situación económica do sector do aceiro na Unión Europea é bastante preocupante. Dado que dentro da Asociación as grandes empresas do sector dependen en maior ou menor medida dos gobernos, calquera investimento público debe contar coa autorización das autoridades da Asociación. Por tanto, nos debates en Bruxelas a forza de cada Estado será moi decisiva (defendendo cada uno a súa). Se se ten en conta a produción de aceiro de cada Estado como parámetro de forza (ver figura), podemos afirmar sen dúbida que as decisións de Alemaña e Italia, que controlan conxuntamente case a metade da produción, serán de peso.

Nesta zona coñecerase oficialmente o futuro dos Altos Fornos de Biscaia. Mentres tanto, a idade de xubilación dos traballadores reduciuse a 52 anos (aínda veremos que este límite se reduce a 50 anos) e con esta medida vaise desfacendo a estrutura do taller (equipos técnicos, etc.). Doutra banda, a desaparición dos horneros neste momento non é cuestionada por ninguén (aínda que nalgúns xornais publicáronse outras noticias). Debido aos problemas sociais, esta medida pode non ser vaporosa, pero pronto se ocultará de Euskal Herria a siderurgia integral (desde o mineral até a obtención da aliaxe férrea). Con esta decisión ponse fin á tradición industrial proveniente das ferrerías e ferrerías.

Con todo, parece que en Sestao construirase una fábrica de forno eléctrico (paira obter aceiro a materia prima nestes talleres é a chatarra) en lugar dos lubricantes. Paira algúns a construción dun taller está totalmente aceptada por parte das autoridades da Asociación (paira outros aínda non está totalmente vinculado) e o que se decidirá en Bruxelas nos próximos meses será o máximo número de producións desta nova planta.

Con esta nova planta e tendo en conta o resto das acerías de forno eléctrico (Acenor, Ucin, Patricio Echeverria, Aristrain, Aforasa, etc.), a pesar da perda dos fornos, o País Vasco pode manter a produción de aceiro. Con todo, non podemos esquecer que a situación económica dalgunhas das empresas mencionadas anteriormente non é moi boa e, por tanto, este sector industrial require cambios básicos.

Paira facer fronte á competencia externa, en teoría pódense aplicar polo menos diferentes procedementos, aínda que na realidade as decisións non sexan tan amplas. O único obxectivo é reducir o prezo do aceiro. Dado que non é posible establecer as condicións de Brasil e Corea do Sur (dado que as minas e a enerxía non son baratas, as decisións serían reducir considerablemente os salarios ou duplicar as horas semanais de traballo, ou algo parecido), a única opción é a tecnoloxía.

Aínda que as decisións tómense agora, o peche dos altos fornos de Bizkaia comezou hai vinte anos. Ao longo deste longo prazo, as perdas económicas han ido aumentando ano tras ano e as decisións e cambios non foron os adecuados. Se non se pon en marcha innovacións con plantas de forno eléctrico, nos próximos anos pode suceder algo parecido. Por tanto, por unha banda é necesario renovar a tecnoloxía e por outro actualizar os coñecementos dos técnicos.

A innovación tecnolóxica require grandes investimentos nestas plantas. Paira conseguir ese diñeiro necesario, o sector do aceiro debería mostrar una imaxe moito máis positiva ante a sociedade, explicándoa como un sector industrial prometedor. Este problema non é só aquí, e noutros lugares tomáronse decisións paira cambiar as opinións da xente achega do aceiro. Estas campañas baseáronse en dous puntos: o uso do aceiro é cada vez maior e o material ecoloxicamente adecuado.

No inicio do artigo destácase que a mellora do aceiro pode ser prexudicial paira o mesmo. Paira algúns políticos e economistas a curva de produción do aceiro pode indicar que o uso deste material chegou a un límite. En cambio, a realidade é totalmente inversa. Debido a que as características do aceiro son cada vez mellores, é necesario utilizar un menor peso paira lograr o mesmo obxectivo. É o caso da carrozaría de automóbiles. Por tanto, a pesar de que o uso do aceiro é cada vez máis amplo, a produción en xeral, medida en toneladas, mostra un comportamento diferente. Por tanto, volvendo á curva produtiva de Xapón, a pesar de que a cantidade se mantén constante nos últimos anos, o uso do aceiro neste país é cada vez maior.

En canto á reciclaxe, o aceiro é un dos materiais máis adecuados. Una vez finalizado o período de utilización das pezas de aceiro, estas constitúen a materia prima paira a xeración de aliaxes de aceiro en forma de chatarra. En consecuencia, a reciclaxe é case do 100% e, ademais, ao tratarse dun aceiro magnético, a selección que se debe realizar no vertedoiro é moi sinxela en comparación con outros materiais. A campaña que se está desenvolvendo en Alemaña paira cambiar as opinións da xente sobre o aceiro baseouse, por exemplo, nos seguintes enfoques.

Paira finalizar, como no resto de ámbitos, cabe mencionar que en poucos anos producíronse avances en metalurgia. Coa utilización de novas ferramentas como a microscopía electrónica, agora domínanse diferentes interaccións entre transformacións e variables que hai dez anos non se coñecían ben. Estas innovacións xurdiron moitas veces nos laboratorios (aquí e en moitos lugares de Europa os laboratorios dos talleres son de primeiro nivel) e deben ser transferidos aos talleres. En certa medida isto non se logrou nos nosos talleres, polo que algúns técnicos de alto nivel son coñecidos hai vinte anos e non se domina o control das variables que aparecen nalgúns procesos industriais. Por iso, ao ser maior a porcentaxe de fallos respecto das fábricas exteriores punteiras, o prezo do produto final tamén é maior.

En definitiva, a industria do aceiro non debe ser considerada como una tecnoloxía do século pasado, xa que o seu uso é cada vez maior. Con todo, dado que a competencia aumentou notablemente nos últimos anos, o mantemento da produción en Euskal Herria, tanto por parte dos equipos como dos responsables técnicos, require de innovacións. Se non, a pesar de saír da crise a curto prazo, seguirán sen resolver os problemas a longo prazo.