Clair Patterson: Loitando contra o chumbo
2019/06/01 Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria
Era sorprendente. Custoulle entender onde estaba o problema, por que, unha e outra vez, conseguía resultados sen sentido. Tiña que medir con precisión o contido de chumbo das mostras, pero era imposible. Agora sabía por que: todo estaba cheo de chumbo. Chumbo en ferramentas de laboratorio, chumbo na auga da billa, chumbo en paredes, po, roupa, mesmo no seu cabelo e pel. Chumbo en todas partes.
Clair Patterson tentaba medir a idade da Terra. Naquela época considerábase que tiña 3,3 mil millóns de anos, pero había grandes incertezas. Ao químico da Universidade de Chicago, Harrison Brown, director de Patterson, ocorréuselle que cos isótopos do chumbo podíase saber a idade da Terra datando meteoritos. “Medirás a composición isotópica dunha mostra de minerais do tamaño dunha cabeza de agulla e métela na ecuación, e vasche a facer famosa porque medirás a idade da Terra”, dixo Brown a Patterson. “Ben, iso é o que vou facer”, respondeu o mozo Patterson. Así foi como empezou a súa tese doutoral.
“Non será tarefa fácil, Patterson”, advertiu o director. Tratábase dunha técnica que debía comezar por cero e que requiría medicións de gran precisión. Empezou a traballar con rocas de idade coñecida. E enseguida comezaron os problemas. En todas as mostras, Patterson atopaba moito máis chumbo do que necesitaba. Alí onde non debería haber chumbo, aparecía chumbo. Ninguén o esperaba. Todo estaba contaminado con chumbo.
Ao darse conta diso, tomou todas as medidas que se lle ocorreron para que o laboratorio fose o máis limpo posible. Limpou o utillaje con potasa cáustica, utilizou auga destilada dúas veces, limpou o laboratorio con aspiradoras, instalou bombas extractoras, etc. Tamén se cubriu con máscaras e plástico. Tardou anos en crear o laboratorio máis limpo do mundo e en 1953 logrou medir a idade da Terra: 4,5 mil millóns de anos.
Ao publicalo non faltou crítica. Una vez, un evanxelista deulle a porta e avisoulle de que ía ao inferno. E outros moitos tentaron demostrar que aquel número era erróneo, pero ninguén o conseguiu. Con todo, a investigación deixou outra preocupación a Patterson: de onde procedía todo aquel chumbo?
Estudou os sedimentos mariños e descubriu que os sedimentos máis recentes tiñan 20 veces máis chumbo que os máis antigos. Non era normal. Empezou a buscar motivos e deuse conta de que podía ser gasolina. Fixo os cálculos e os números coincidiron, todo podía explicarse pola cantidade de chumbo que se emitía ao aire ao queimar a gasolina. Tiña un gran problema: as investigacións de Patterson financiadas pola industria do petróleo. Con todo, decidiu publicar esas conclusións.
Inmediatamente o Instituto Americano do Petróleo retiroulle o financiamento e suspendeulle o seu contrato co Servizo de Saúde Pública. Tamén tentaron expulsalo da universidade. E en casa apareceron homes vestidos de traxe, ofrecéndolle diñeiro para que publicase outros resultados. Patterson explicoulles claramente que o medio ambiente e as persoas estaban envenenando con chumbo a súa actividade. E que seguiría traballando no seu cesamento.
Noutro traballo que publicou en 1965, Patterson explicou que os niveis de chumbo no medio ambiente non eran en absoluto naturais, como entón pensábase. Só tendo en conta as fundiciones, pesticidas, tubaxes, e a gasolina podíase explicar estes niveis de chumbo. E suxeriu que o nivel de chumbo nas persoas podía ser 100 veces maior que o nivel natural.
Os toxicólogos atacáronlle. Solicitaban que os geólogos limitásense ás rocas e que deixasen o corpo humano aos expertos. “As evidencias médicas aceptadas demostran que o chumbo presente no medio ambiente non supón ningún risco paira a saúde”, declarou o Instituto Americano do Petróleo.
Pero Patterson non se resignaba. Convencido de que a única vía paira avanzar era investigar máis, foise ao Ártico. Quería comparar o nivel de chumbo de xeo antigo co de xeo máis recente. Os resultados foron sorprendentes e reveladores: A partir de 1700 multiplicábase por 300 o nivel de chumbo, sendo a maior subida os últimos 30 anos, coincidindo coa subida do uso dos coches.
Pero iso tampouco convenceu a todos. En 1970 a Axencia de Protección do Medio Ambiente EPA solicitou un informe de expertos na materia. Patterson non foi convidado e no informe non se tiveron en conta as investigacións de Patterson.
Con todo, cada vez máis expertos coincidiron con Patterson. Ademais, algúns médicos da EPA demostraron que o chumbo do aire aumentaba o risco de que os nenos sufrisen problemas neurológicos.
E Patterson buscaba máis probas. Foi ás montañas do Parque Nacional de Yosemite, o lugar máis limpo posible de Estados Unidos. Tamén estaba contaminado con chumbo e foi capaz de identificar a súa orixe: O 95% procedía de coches urbanos situados a case 500 km.
Tamén obtivo uns restos esqueléticos peruanos de 4.500 anos e una momia exipcia de 2.200 anos, e comparou o grao de chumbo dos seus ósos co tres gorpuros da época. Viu que os estadounidenses da época tiñan 600 veces máis chumbo nos ósos que os seus antepasados.
Finalmente, a EPA regulou a necesidade de ir reducindo o chumbo da gasolina. A norma entrou en vigor en 1976. Como anunciou Patterson, pronto comezou a baixar o nivel de chumbo no aire.
Patterson seguiu traballando e demostrou que o atún en lata tiña entre 1.000 e 10.000 veces máis chumbo que o atún fresco. Grazas a iso deixaron de soldar as latas de comida con chumbo.
A Norma EPA establece que o 31 de decembro de 1995 quedou terminantemente prohibida a gasolina con chumbo. Patterson morreu tres semanas antes, tras unha crise de asma.
Bibliografía
COHEN, S.K. (1995): “Clair C. Patterson (1922-1995), interveiwed by Shirley K. Cohen”. California Institute of Technology
DICKE, W. (1995): “Clair C. Patterson, Who Established Earth's Age, Is Dead at 73”. The New York Times
REILLY, L. (2017): The Most Important Scientist You’ve Never Heard Of. Mental Floss
TILTON, G.R. (1998): “Clair Cameron Patterson, 1922-1995”. National Academy of Science
Gai honi buruzko eduki gehiago
Elhuyarrek garatutako teknologia
