"Dibertsitatea beharrezkoa da, ikerketaren etikaren muinean baitago"

Brian Omondi Oduor Nairobin jaioa da (Kenyako Errepublika), eta, NUPek eskaintzen dituen Iberus Talent beka bati esker, Nafarroara etorri da tesia egitera. Zehazki, nekazaritzak lurzoruaren higaduran eta uraren kalitatean dituen eraginei buruzko ikerketa egiten ari da. 

Azaldu duenez, haurra zenetik gustatu izan zaizkio matematika eta zientzia-gaiak (fisika eta kimika, esaterako), eta beti pozten zen arazoak konpontzearekin. Bigarren hezkuntzaren amaieran, ohartu zen eragin handiagoa izan zezakeela gizartean zientziaren bidez, eta horrela erabaki zuen ingeniaritza ikastea unibertsitatera iritsi zenean. Hala dio: “Zientzian eta teknologian aurrera egiteko gogoa piztu zitzaidan, Kenyako nire komunitateari irtenbide bila laguntzeko nahiak bultzatuta. Izan ere, klima-aldaketak larriagotu egin ditu betiko arazoak: elikadura-segurtasunik eza, uraren arazoak, nekazaritzako errendimendu txikia, azpiegitura eskasa…”.

Ez zaio erraza izan bere asmoak betetzea, batez ere, bere familiatik urruntzea ekarri baitio: “Nire herrialdetik eta nire familiatik urrundu behar izan dut, eta atzerrira joan, ikasten jarraitzeko, eta profesionalki aurrera egiteko behar ditudan ezagutzak eta trebetasunak lortzeko. 2015etik, etxetik urrun pasatu ditut urte gehienak. Lehenik Aljeriara joan nintzen, Uraren Ingeniaritzako masterra egitera (2015/2017), Uraren eta Energiaren Zientzien Unibertsitate Panafrikarrean (PAUWES). Amaitzean, 2018an, Nazio Batuen Unibertsitateak (UNU-EHS) Aljerian ikertzaile gisa lan egiteko kontratatu ninduen. 2020an, Aljeriatik atera eta Espainiara etorri nintzen, doktoretza-ikasketak egitera”. 

Jatorrizko herrialdetik urrun egoteak hainbat erronka dituela nabarmendu du, hala nola hizkuntza berri bat ikastea, eta kultura, erlijio, elikadura eta beste hainbat alderdi ulertzea. Nolanahi ere, argi utzi du familiak eta lagunek beti babestu dutela. “Elkartasun osoa adierazi didate bidaia honetan, eta inoiz amore ez ematera animatu naute. Nire osabak, Wilfred Ongaro doktoreak, eragin handia izan zuen nire aukeraketa profesionalean. Graduko ikasketetan uraren eta ingurumenaren ingeniaritza aztertu beharra zegoela gomendatu zidan, gure erronka sozialak konpontzen laguntzeko. Une hartan, nire herrialdean interes zientifikoa pizten ari zen gaietako bat zen, eta bat zetorren nire ikuspegiarekin”.

Bide horretan, beka sekulako bultzada izan dela nabarmendu du: “Aukera ematen dit, ez bakarrik akademikoki eta ikerketan aurrera egiteko, baizik eta eragin globala izateko ikertzen ari naizen arloan, goi-mailako argitalpenen bidez. Are gehiago, nekazaritzaren eta uraren sektoreak hobetzeko asmoa dut, ikertzen ari garen ereduak erabilita, baliagarriak baitira aurreikuspenak egiteko, planifikatzeko eta irtenbide jasangarriak garatzeko”.

Zailtasunak zailtasun, bidean aurrera

Aitortu du, ikerketaren ikuspegitik, doktoretza esperientzia ezin hobea izaten ari dela. Ez da hain ona, ordea, alderdi sozialetik, ez baitu gaztelania ezagutzen, eta horrek traba handiak sortzen dizkio komunikatzeko eta komunitatean integratzeko. Hala eta guztiz ere, ikasten ari da, eta gaztelania erabiltzen ahalegintzen da, lehenbailehen izateko gai ingurukoekin hitz egiteko.

Ikerketan dibertsitatea beharrezkoa ote den galdetuta, argi eta garbi erantzun du baietz: “Bai, uste dut ikerketaren dibertsitatea beharrezkoa dela, ikerketaren etikaren eta osotasunaren muinean baitago. Ekitatea eta berdintasuna behar dira ikerketa zientifikoan, eta ez da inor alboratu behar. Emaitza hobeak eta zehatzagoak lortzeko, denen ideien eta iritzien beharra dago. Ikerketa egokia egiten duen edozein enpresak bereizkeria-mota guztiak gainditu behar ditu (sexua, adina, jatorri etnikoa edo arraza), eta gutxiengoek gizarteko talde nagusien pareko aukera izan behar dute ekarpena egiteko”.

Dioenez, alderdi horretatik, joera positiboak izan dira azken urteotan, bereziki ipar hemisferioko herrialdeetan (Europan, AEBn eta Kanadan). “Hala ere, oraindik asko dago egiteko, batez ere hegokoetan (Afrikan, Asian eta Latinoamerikan), ikerketan parekotasun eta berdintasun handiagoak lortzeko”.

Oraintxe bertan, bere ametsa doktoretza bukatzea da, bekaren epealdiaren barruan. “Eragin handiko lan ugari argitaratu nahiko nituzke nire egungo ikerketan, nekazaritza-eremuetako politikaren garapena aldatzen lagunduko luketenak, bereziki Mediterraneoko eskualdean”. 

Etorkizunean, berriz, aditu bihurtzea gustatuko litzaioke, nekazaritzarekin, urarekin eta klima-aldaketarekin zerikusia duten gaiei ekiteko eredu hidrologikoen erabileran. “Nire helburua da ezagutza-zentro bat ezartzea gaitasunak garatzeko eta aholkularitza-zerbitzuak ematea, nekazaritzak baliabide hidrikoetan duen eraginari buruzko kontzientzia sortzeko. Gainera, aholkularitzako zerbitzuak eskaini nahi dizkiet gobernuei eta gobernuz kanpoko erakundeei, nekazaritzaren sektorea hobetzeko modu jasangarriei buruz, uretan eta elikagaien segurtasunean espezializatuta badaude”. Oraingoz, ametsak betetzeko bide onean doa.