"Primateon gertuko animaliak dira saguzarrak, eta hurbiltasun horrek deserosotasuna sortzen digu birusen gaian"

Karrantzatik Panamaraino bide luzea egin du Egoitz Salsamendik. Iberiar Penintsulako hainbat saguzar-kolonia ikertu zituen tesian, eta Alemaniako Ulmeko Unibertsatean egin zuen egonaldi bat, Elizabeth Kalko adituaren taldean (Saguzarren ikerketan erreferente handienetako bat). Egonaldi hartan sortu zitzaion aukera tesia bukatutakoan bertan lan egiteko, eta lan horrek eraman du Panamara, Barro Colorado uhartera. Ekainean itzuli zen Euskal Herrira, lau hilabete han eman ondoren; baina hara itzultzekoa da. Aurkitu nahi du nolako lotura dagoen basoaren zatikatzearen eta saguzarren gaixotasunen artean.

Han Smithsonian Institutuaren egoitzarik handiena dagoelako, eta munduko toki aproposenetako bat delako saguzarraren puntako ikerketa egiteko.

Saguzarren taldean,ni egon naizenean (urte-sasoi lehorrean), zortzik egiten genuen lan. Bat people ginen. Tximuak ikertzen zituen taldean, monkey people , beste sei edo zazpi pertsona zeuden. Eta jende gehiago ere ari zen beste ikerketa batzuetan: baso-ekologiarekin, lurzoruko mikroorganismoekin, inurriekin, erleekin, liztorrekin eta abarrekin lanean. Guztira, 50-60 ikerlari izango ginen. Eta, horrez gain, egoitza martxan mantentzen duen jendetza dago.

Gran Hermano bezala. Baina egunero irteten dira itsasontziak uhartetik, adibidez, Panama hirira. Ondo antolatzen bazara, atseden har dezakezu egun batzuetan.

Barro Colorado Panamako kanal barruko uharte handi bat da, eremu babestu bat; euri-oihan tropikala da. Soberania parke nazionalaren barruan dago. Inguru hura monumentu natural izendatu dute: Barro Colorado uhartea, inguruko beste uharte txiki batzuk eta kanalaren penintsula batzuk ere bai.

Garai batean, baso jarraitua zen, baina gizakiak soilketa handiak egin ditu, eta denborarekin zelaiz eta hiriz inguratutako baso-zatiak geratu dira. Saguzar- espezie batzuentzat, baso-espezialistak direnentzat, oso zaila da zati horietako batetik beste batera mugitzea. Barro Colorado oso toki ona da zatikatze hori ikertzeko: duela ehun urte sortu zuten kanala, urtegi bat egin zuten, eta uraren maila igo zen; horrek hainbat uharte sortu zituen, eta hainbat penintsula isolatuta geratu ziren. Tamaina askotako zatiak dira.

Helburu nagusia da ikustea habitata zatikatzeak --kasu honetan, basoa-- saguzarraren gaixotasunetan zer eragin duen. Saguzarrek, gainontzeko izaki guztiek bezala, berezko gaixotasun batzuk dituzte, eta habitataren kondizioak gaixotasun horietan eragiten duten faktoreak dira. Habitataren kalitateak, adibidez, bazka-kantitatean eta saguzarraren osasunean eragiten du. Gaixotasunen prebalentzian islatzen da.

Panamako Barro Colorado uhartea. Arg.: Egoitz Salsamendi.

Une honetan saguzarraren ikerketan dauden "puntu beroetako" bat da, ingelesek esaten duten bezala, hot-spot bat. Gizakiari eragiten dioten hainbat gaixotasunen gordailu dira saguzarrak, Afrikako ebola birusarena, adibidez. Ikerketa honek ekologia eta medikuntza lotzen ditu. Diziplina arteko ikerketa da, eta horrek egiten du sofistikatua.

Saguzarraren ordena, sailkapen taxonomikoan, primateen (edo gure) arbaso hurbilenak direlako. Alegia, saguzarraren Chiroptera ordena da primateenetik hurbilen dagoen ugaztun-taldea. Eta hurbiltasun horrek nolabaiteko deserosotasuna sortzen du birusen inguruan, taxonomikoki gertu egoteak birusen kutsadura errazten duelako.

Bai. Ni birusez arduratzen naiz; gorotzetan dauden birusak aztertzen ditut teknika molekularrekin; eta birologoekin lan egiten dut. Kolaborazio-lan bat da, tesia egiten ari den neska batekin, Veronika Cottontail-ekin, egiten ari naizena; azaleko eta odoleko bizkarroiez arduratzen da, tripanosomez batez ere (Chagas eritasuna sortzen duen nematodoa). Eta saguzarrek dituzten nematodoak eta gizakietan Chagas eritasuna eragiten dutenak oso antzekoak dira. Horregatik, jauzia gerta litekeen beldurra dago.

Bai, birologoek esaten digute interesgarriena izango litzatekeela burmuinak jasotzea, adibidez. Baina guk animalia bizirik utzi nahi dugu.

Hala da. Orain, lagin gehiagoren bila joango naiz Panamara, eta, gero, datuen analisia egin behar dut hemen.