A abella, como fai a colmea?

1988/06/01 Ostolaza, Helena Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Zoologia

As colmeas abellas apareceron na zona tropical. E na actualidade aínda viven alí dúas das catro especies que perviven: Apis flora e Apis dorsata. As outras dúas, Apis cerana e Apis mellifera, fóronse expandindo lentamente cara ao norte e o sur do ecuador. Por tanto, víronse obrigados a superar os descontentos do inverno: estaban libres de pole de alimentación e de néctares e tiñan una temperatura fría durante esa estación.

O método que desenvolveron estas abellas paira perdurar consiste na elección do tipo de habitáculo paira a instalación da colonia. Si é ben elixida, a colonia vivirá anos. En caso contrario, acabaranse cando o frío chegue o primeiro inverno. A idoneidade do lugar de vida baséase na habilidade das abellas máis antigas, que son as que seleccionan.

Novas colonias

O método seguido polas abellas na formación da nova colonia denomínase apicultura. As abellas forman o apicultor a finais da primavera. Debido a un período de proliferación, a poboación de colmea aumenta considerablemente, o que leva a saturación do refuxio. En consecuencia, fórmase una colmea.

Parece que esta superpoblación trae a posta das fillas da raíña. A raíña máis forte herda una colmea xa construída. Paira decidilo primeiro que adoitan ter é a loita de puyas entre a novas raíña. Cando a posta da novas raíña está avanzada, e a primeira raíña, case antes do nacemento da súa filla, foise cunha colonia de aproximadamente 30.000 abellas traballadoras, co obxectivo de consolidar una nova colonia nun novo refuxio.

A antiga raíña, coa comitiva por detrás, afástase da colmea en voo aloucado. Tras percorrer una ducia de metros, o apicultor sitúase sobre a rama dunha árbore ou arboleda, formando unha chea en forma de barba. Antes de tempo, os exploradores salguen en todas direccións en busca do novo refuxio. Este voo de exploración non chega a máis de 10 km. As abellas exploradoras son as máis antigas do colmenar (antes recollían comida paira a colmea) e por tanto, as que coñecen a paisaxe da contorna. Só o 5% do apicultor.

Una vez elixida a nova localización da colmea, dun lado a outro do colmenar comezan a voar en forma de zigzag, sacando coas ás sons moi variados. Deste xeito, indican ás outras abellas que poden romper a chea. Bernd Heinrich, da propia Universidade de Vermont, demostrou que, antes de que toda a poboación da colmea comece a voar, a temperatura do conxunto aumenta até os 36°C (a temperatura ideal paira o funcionamento op- estafe dos músculos do sur).

A continuación, os exploradores sitúanse ao redor do colmenar e tentan abrir o camiño a través do conxunto, vibrando as ás. Do pilo fórmase un bulicio ruidoso que dará lugar ao clímax ao fundir a superficie firme do colmenar e desmontar cadeas formadas por abellas. Enseguida, todo o apicultor comeza a voar, enchendo o aire cun chorro penetrante e miles de abellas esténdense nun voo nervioso.

Nube de abella de 10 metros

A colmea forma entón una néboa de 10 m de diámetro. Paira guiar ás colmeas cara ao novo refuxio, as abellas exploradoras penetran pola colmea facendo liñas que marquen a dirección cara ao lugar elixido ocasionalmente. Ao principio o apicultor vai lentamente, camiñando lentamente nos primeiros 30 metros, pero tras uns 200 m vaise acelerando, alcanzando a uns poucos metros do chan una velocidade igual ou superior a 10 km/h.

A medida que o apicultor se vai achegando cara ao punto onde vai ser a colmea, as abellas exploradoras indícanlles que queden. As abellas irán caendo pola néboa entón formada e colocándose á entrada do habitáculo (foso de tronco, cavidade entre raíces ou algunha rama). Desde a glándula Nassanoff, situada na parte inferior do abdome, liberarase una ferormona congregadora.

Esta ferormona é una sinal químico que marca a entrada da colmea, detectada polas abellas como cheiro. Este sinal fará que todas as abellas reúnanse ao redor da cavidade. Media hora despois, todos os compoñentes do colmenar están exentos na nova vivenda. Antes de que pasen moitas horas de limpeza, empezarase a construír panales ou a recoller pole e nectare. A nova colonia consolidouse.

Novas colonias en perigo

A fundación da colmea ten moitos riscos. Paira pasar o primeiro inverno negro, a colonia ten que superar una serie de obstáculos: buscar un lugar idóneo, construír una colmea de panales de cera, cun gran gasto enerxético, coidar que os mozos pasen o inverno e acumular as subministracións necesarias paira una época dura. A maioría das colonias non o lograrán. Tras un longo estudo das colonias que habitan nos bosques da zona de Ithaca (EEUU), pódese afirmar que as colonias de recente construción superan o 24% do primeiro inverno frío.

En canto aos xa consolidados, a taxa de permanencia era do 78%. Así mesmo, demostrouse que se una colonia supera o primeiro inverno, o máis crítico, pode chegar a superar outro cinco. Por tanto, una colonia pode vivir moito, pero se atopa con grandes perigos ao elixir o novo lugar, polo que o apicultor non pode fallar paira atopar o novo lugar. Cada colonia debe tomar una decisión única e seria paira poder vivir varios anos.