E si a Terra fose plana?

2003/11/01 Roa Zubia, Guillermo - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Fisika
• Geologia

(Foto: G. Roia).

Desde o punto de vista individual, ademais, non é tan difícil. Desde unha gran chaira ou mar aberto, visto ao carón ou a outro, vese una zona plana. Inesgotable. De forma instintiva, esta xeometría plana é facilmente aceptable.

Pero a xeometría plana trae algunhas preguntas, onde acaba esa chaira? Esténdese até o infinito? Haberá que terminar, si vemos que o Sol salgue polo Leste e ponse polo Oeste. A Terra é finita, parece que se acaba.

En moitas civilizacións antigas considerábase que ten forma de disco, polo que tiñan solucionado o problema do Sol e con esta explicación mantíñase o que a intuición prometera: A terra é plana e ten un bordo final. Os máis atrevidos tampouco querían ir a esa aresta, xa que había un gran perigo de caída.

Non vaiamos en contra. Aceptemos a idea da Terra Chaira e que somos habitantes dun disco. Como sería todo o que nos rodea? Non é o mesmo que o que vemos agora, en ningún caso.

O cambio máis significativo sería a gravidade. Aínda que a masa é a mesma, estaría distribuída doutra maneira, e ademais da masa, a gravidade estaría dividida doutra maneira, en definitiva, porque desde onde está a masa fai forza. Na terra esférica a gravidade é a mesma en todos os puntos da superficie terrestre, pero na forma discoidal variaría dun punto a outro.

Imaxina… Imaxinemos que cada cara do disco é un hemisferio, co ecuador ao bordo e o polo no centro. Si estivésemos nun polo, no centro dunha das caras do disco, a maior parte da materia da Terra non estaría debaixo de nós. A maior parte da materia, por dicilo dalgunha maneira, estaría na nosa contorna, con todo, nos pés. A materia atraeríanos á vez en todas as direccións, de maneira que a influencia da materia dun lado compensaría a doutro. Con todo, en dirección descendente, notariamos una forza débil, aínda que directamente debaixo teriamos moi pouca materia.

Segundo isto, si estivésemos no centro do disco, a gravidade sería moi baixa e paira flotar no aire sería moi pouco. Como os astronautas, viviriamos case sen gravidade.

Mundial: non pesariamos case nada. Pero este broche só duraría nos centros do disco, é dicir, nos polos. Si empezamos a viaxar cara ao ecuador teriamos que coller máis peso.

Mundo incorrecto

A medida que nos afastemos do centro, a maior parte da materia do planeta irase deixando atrás. Por tanto, a gravidade non só tiraría por abaixo senón por detrás, é dicir, a forza non sería vertical cara abaixo, senón inclinada. Ben devandito, a forza non sería perpendicular á superficie terrestre.

Estar ao bordo da terra sería como estar na cima dun monte.

No camiño de afastarnos do Polo, notariamos que a forza que nos tiraría cambia, canto máis afastado do centro, máis forte e inclinada sería. Na práctica, desde o noso punto de vista, sentiriamos coma se estivésemos a ascender por unha costa cada vez máis dura.

Por exemplo, en Euskal Herria o efecto da gravidade sería moi evidente: independentemente de que se trate de montañas, o propio País Vasco sería una gran costa; na parte inferior Baiona e na parte superior Tudela.

Polo mesmo motivo, viaxar ao bordo do disco sería como subir a un monte. A pendente, cada vez máis dura, e o ecuador mesmo, serían a cima do monte.

Una vida dura

Seguramente, si as cousas son así, os vascos estariamos perfectamente adaptados a vivir na costa… todo iso si houbese seres humanos.

E é que as consecuencias de que a Terra sexa plana van máis aló; dependendo da gravidade e da rotación do planeta, moitas outras características cambiarían, por exemplo, a atmosfera, e por tanto o clima, e por tanto os ecosistemas, e por tanto as especies, e o home, etc.

A gravidade na Terra en forma de disco tería una estraña influencia. Por exemplo, os arroios caerían ao centro do disco, e quizais no centro do mesmo formaríase un océano cuberto de vapor de auga. E moitas outras cousas tamén tenderían a caer cara ao centro.

A forza exercida pola gravidade dependería do lugar: no centro do disco (a), moi pequeno; no centro (b), maior e inclinada que o anterior; e no bordo (c), grande e en dirección á diagonal do disco.

Do mesmo xeito que as pedras caen aos poucos nas ladeiras dos montes, caerían cara ao centro do planeta, con moita aceleración nas esquinas e máis lentamente nas interiores. A erosión provocada polos ríos tamén contribuiría a este proceso, no que aos poucos se acumularían pedras e minerais no centro. En consecuencia, acumulando a materia no centro durante miles de anos, redondearíase todo o planeta e a gravidade tendería a igualala en todos os lugares.

Converteríase nun planeta esférico. Non é de estrañar, porque é o aspecto máis estable. Por iso son redondos os planetas e satélites que vemos desde a Terra.