“Non son conscientes da procedencia ou temporalidade do que está nos seus pratos”

2024/06/19 STEAM-Hezkuntza (Elhuyar Zientzia)

• STEAM-hezkuntza

 

A Alimentación Sostible é o nome do voso equipo de investigación. Quen formades o grupo?

Somos catro investigadores. Colaboramos coa coordinadora Marta Arroio Izaga, Nerea Telleria Aramburu, Iker Alegria Lertxundi e eu mesmo. Somos diplomados en Nutrición e Dietética, Marta Arroio tamén ten licenciatura en Farmacia e eu o grao en Enfermaría. Todos somos doutores e, de feito, a nosa directora de tese foi Marta Arroio.

Na actualidade, Marta e eu somos tamén profesores da UPV/EHU e Nerea Aramburu é profesora de Ciclos Formativos, mentres que Iker dirixe traballos de fin de máster na universidade.

Que investigades?

Marta estuda a influencia da alimentación e os hábitos de vida na nosa saúde e enfermidades, como a obesidade ou os cancros. Iker tamén analiza a relación entre vida e cancro. Nerea investiga a relación dos hábitos de vida dos estudantes universitarios coa obesidade, e eu investigo a influencia da contorna alimentaria universitario na elección de alimentos. Poño o foco nos alumnos e nos profesores.

Neste caso, os mozos do IESO Lizardi de Zarautz traballaron a alimentación consciente. Por que é importante achegar este tema aos mozos?

É moi importante traballar este tema cos mozos. Dado que aínda non consolidaron os seus hábitos, pode ser máis fácil incidir neles e conseguir cambios. A medida que aumenta a idade é máis difícil. Cando damos unha charla a un grupo de persoas de 50 anos sabemos que é moi difícil cambiar os seus hábitos interiorizados.

Que vedes en xeral?

En xeral, o que estamos a ver entre os mozos é que consomen moitos ultraprocesados e son bastante sedentarios. Ademais, mostran unha gran distancia do que comen. É dicir, non se dan conta de onde vén o que hai nos seus pratos ou si é de tempada. De cando en cando van comprar e son moi poucas as persoas que cociñan. Palabras como “KM0” ou “Eusko Label” son coñecidas, pero non profundan demasiado niso. Algúns teñen animais en casa —galiñas, ovellas…—, que son máis conscientes, pero son minoría.

Por iso é importante educar nunha alimentación consciente e sostible, para ser conscientes de que o beneficio non é só para eles, senón para o conxunto da sociedade.

Que pasos seguistes para realizar a investigación cos vosos alumnos/as?

En total realizamos tres sesións, antes e despois das cales se lles enviou un cuestionario sobre alimentación consciente e sostible para ver si houbo algún cambio nas súas crenzas. Ademais dos alumnos da ESO, tamén participaron os de Bacharelato. Estes últimos foron, ademais, parte da mostra, pero tamén investigadores. É dicir, axudáronnos a recoller e interpretar os resultados dos cuestionarios.

Que preguntas fixestes?

O cuestionario consta de catro apartados. Na primeira delas preguntar polos datos socio-demográficos e os estudos. No segundo, a alimentación e os hábitos de vida. Tamén se recollen as características físicas (altura, peso, etc.). Na terceira parte, recóllense os seus coñecementos e actitudes sobre a alimentación sostible e, por último, na cuarta parte, pregúntaselles si pensan cambiar os seus hábitos alimentarios.

Cales son as principais conclusións que extraeron os mozos?

En resumo, as principais conclusións obtidas polos alumnos de Bacharelato foron as seguintes:

• Os alumnos valoran bastante ben a súa saúde. O nivel de tensión das mozas é superior ao dos mozos. Os mozos, con todo, pensan que teñen mellor saúde e calidade de vida.
• O 18% dos estudantes non almorza. A porcentaxe de mozas é maior que o de mozos (21% de mozas, 8% de mozos).
• Só un 5% dos alumnos come alimentos "quentes e listos" ou "para levar".
• Os alimentos menos recomendables que comen os alumnos son o chocolate e o azucre.
• Case todos os alumnos comen froita 3 ou máis días á semana, a maioría a diario.
• Dous terzos dos alumnos comen legumes 3 ou máis días á semana.
• O 55% dos alumnos come verduras 3 ou máis días á semana.
• O 9% do alumnado ten un peso inadecuado.
• A dieta especial realízaa case un 10% dos alumnos. En canto ao sexo, non hai diferenzas. Mencionáronse diferentes motivos: vivir san, coidar o peso...
• Din que se seguisen unha dieta a razón principal sería “comer san”.

A investigación realizada foi presentada na Elhuyar Zientzia Azoka. Que importancia ten isto?

É moi importante que o tema saia á rúa. Nós, cando investigamos, sentimos que estamos moi lonxe dos cidadáns. Se se atopa unha cura para o cancro, vaise a decatar á poboación, pero no resto, a nosa investigación adoita quedar no laboratorio.

Que lle chamou a atención?

Na segunda sesión que fixemos con eles, pedímoslles que traian enumerados todos os alimentos consumidos o día anterior. Respostas de moitos como “Cola cao” ou “Macarrones!”. Preguntábannos “Que ten iso?” e respondíannos “A, Leite!” ou “Pasta e tomate”. É dicir, ata que nós fixemos esa pregunta explicitamente non se daba conta do que comeron.

Con todo, esta desapropiación do que comemos tamén ocorre cos adultos. Cando preguntamos “Comedes 5 pezas de verduras ao día?” moitas veces non sabemos responder.

Grazas a esta iniciativa, os mozos coñeceron de cerca aos investigadores e ao mundo da investigación.

Si, e creo que é moi enriquecedor. Moitas veces, cando digo que son investigador, a xente pensa que estou dentro do laboratorio porque non saben que hai outro tipo de investigación. Os mozos tamén o cren.

Ademais, no noso caso, 3 de cada 4 persoas somos mulleres, o que creo que pode axudar a crear referentes axeitados para os mozos.

Que che deu participar neste proxecto?

Aprendín moito. Imparto clases no grao de enfermaría e até agora non traballaba o concepto de alimentación sostible. Agora incluíno na miña orde do día.

Ademais, foi unha boa oportunidade para compartir coñecemento entre os investigadores. Aínda que todos somos investigadores da mesma área, cada un puxo o seu gran desde a súa especialización.

En Zarautz fixestes a primeira proba. De face ao futuro, considerades interesante que outros centros educativos do País Vasco coñezan a vosa investigación e participen en proxectos deste tipo?

Si. Ademais, podemos aplicar o que aprendemos nesta primeira experiencia. Por exemplo, custounos un pouco máis cos da ESO, polo que recomendaría traballar coa de máis idade.

Ademais, sería interesante estendelo fóra de Gipuzkoa. Como dixemos, a alimentación consciente e sostible non só afecto a nivel individual senón tamén á sociedade. Por tanto, canto máis novos participen e máis lugares sexan, maior será a capacidade de provocar o cambio.

 

Este proxecto, promovido por Elhuyar, conta co apoio do Departamento de Promoción Económica e Proxectos Estratéxicos da Deputación Foral de Gipuzkoa.