Texto redactado en euskara e traducido automaticamente por Elia e sen posterior revisión. VER ORIXINAL

Tecidos humanos: do almacenamento á produción

1999/01/01 Imaz Amiano, Eneko - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa | Kortabarria Olabarria, Beñardo - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria

Os tecidos humanos e os órganos deron moito que falar ultimamente. De feito, as noticias dos últimos avances chegaron a un ritmo vertixinoso. En primeiro lugar —e a noticia máis sinxela— Osakidetza anunciou a súa aposta por un único banco de tecidos humanos. Ao cabo duns días publicouse un estudo que permitía crear bancos de tecidos e crear órganos. E non se acabou con isto, senón que tamén se difundiu a noticia de dúas investigacións que posteriormente conseguiron crecer os tecidos. Por tanto, a investigación vai saltando: da conservación dos tecidos á conservación dos órganos e da mera conservación á proliferación celular, é dicir, á creación de vida. Na Comunidade Autónoma do País Vasco aínda non se produciu ningún incremento dos tecidos humanos, pero consérvanse desde hai tempo. Até agora estiveron nalgúns hospitais e a partir de xaneiro vanse a almacenar nun único banco: Centro Vasco de Transfusións de Galdakao. Por tanto, a partir de agora a xestión dos tecidos humanos necesarios paira os transplantes realizarase en devandito centro. Do mesmo xeito que en Euskal Herria, existen bancos de tecidos en todo o mundo. A innovación foi no seu día, pero agora non. Pero os científicos continúan investigando cun obxectivo concreto: desenvolver bancos de órganos humanos. Aquilo que non era máis que una idea pode ser una realidade en pouco tempo.

Centro Vasco de Transfusións

Necesidade de unificar o servizo

A pesar da repentina aparición da noticia, a centralización do servizo de conservación de tecidos humanos non se fixo dun día paira outro, empezouse antes e víase a necesidade de reunirse nun lugar. Neste caso, considérase que o sistema que garanta a calidade en todos os procesos de conservación dos tecidos humanos controlarase adecuadamente desde a recepción do material até o desenvolvemento do proceso de conxelación e finalización do prazo de conservación.

De feito, o Centro Vasco de Transfusións está orientado a todos estes procesos, xa que o único labor dos que traballan no mesmo é levar todo o sistema de forma adecuada. Outro tanto pode dicirse da demanda, xa que a centralización do servizo facilita que en todo momento haxa de todo, xa que o que falta se pode pedir. Até agora ocorreu que nun hospital, por exemplo, sobre algún tipo de tecido humano e que falte noutro.

Tamén se argumentan razóns económicas paira o cambio. Só hai que seguir a lóxica paira darse conta diso: menos frigoríficos, menos gastos de mantemento, etc. No Centro Vasco de Transfusións de Galdakao gardaranse os tecidos obtidos coa autorización dos doantes: ósos, tendóns, córneas, pel, válvulas cardíacas e segmentos vasculares. Con todo, a simple autorización dos doantes non é suficiente paira garantir a doazón dos tecidos, xa que paira evitar infeccións realízase un estudo exhaustivo a cada doante, por suposto, antes da intervención tamén se realizan estudos ao receptor.

Conservación de tecidos

O tema dos permisos é necesario porque os tecidos obtéñense de dúas fontes: persoas vivas e cadáveres. Dos sobreviventes extráense ósos brandos, xeralmente cabezas de fémur, válvulas cardíacas extraídas de transplantes, pel e material paira autoinjertos, mentres que tendóns, ósos grandes, grandes cantidades de pel, córneas, etc., extráense dos cadáveres. Una vez obtidos os tecidos, antes de ser entregados a outra persoa, deben almacenarse, sendo esta a principal tarefa do banco de tecidos. Non todos os tipos de tecidos consérvanse por igual, cada uno ten a súa forma.

Ósos, tendóns e tecidos de cartílago

Límpanse antes de gardalos e consérvanse en soro salino eliminando os tecidos brandos. Os ósos e tendóns almacénanse en envoltorios inertes, impermeables, deseñados paira soportar ambientes fríos e esterilizados. Antes de gardar os tecidos, ou ao gardalos en función do tecido, introdúcense en solucións que conteñen albúmina ou antibióticos. Paira o almacenamento dos tecidos de cartílago, paira evitar a morte das células a baixas temperaturas, é imprescindible o uso de solucións anti-frío.

A crioconservación é o sistema máis utilizado paira almacenar ósos, tendóns e tecidos de cartílago. A temperatura óptima paira a conservación non é coñecida con certeza, xa que o peche e ampliación dos frigoríficos presenta serias incidencias, aínda que os expertos de Osakidetza recomendan manter una temperatura inferior a -80ºC. A conxelación pódese facer utilizando nitróxeno líquido ou refrixeradores eléctricos, por suposto con medidas de seguridade. Os tecidos almacenados en frigoríficos deben estar almacenados un mínimo de tres semanas (tempo mínimo paira obter resultados de análises) e un máximo dun ano, mentres que os conxelados con nitróxeno líquido non teñen límite de tempo. Paira a utilización do tecido xeado permítese mantelo a unha temperatura máxima de 4 ºC durante 24 horas, pero non a partir de aí. Existen outros sistemas de conxelación de ósos, tendóns e tecidos de cartílago, pero aquí non se utilizan.

Portada

Na Comunidade Autónoma do País Vasco só se realizan transplantes de pel no hospital de Cruces, polo que a pel que se almacenará no Centro Vasco de Transfusións será extraída e recibida no hospital de Cruces. A pel chega ao banco de tecidos tras pasar os controis habituais. Os enxertos de cortiza poden realizarse tanto en pel fresca como en crioconservación. A pel fresca almacénase en colectores pechados a unha temperatura de 4ºC e pode manterse no frigorífico durante un máximo de dúas semanas. Cando se almacena en crioconservación, a pel entra en varias disolucións entre -70ºC e -196 ºC.

Non se dispón dun tempo de conservación específico paira a superficie así almacenada, xa que depende das posibilidades do almacén. Paira o seu traslado a quirófano pódese levar en nitróxeno líquido (-196 ºC), vapor de nitróxeno (-130 ºC/-180 ºC) ou xeo seco (-50 ºC/-70 ºC). A superficie fóra de uso, sen crioconservantes, pode manterse durante unha semana a unha temperatura de 4ºC. Paira eliminar o xeo, a cortiza nas bolsas faise mergullando en auga a unha temperatura de 37ºC. Posteriormente introdúcese en solucións estériles formadas por sales paira a súa limpeza.

Córneas

Almacénanse en solución aséptica a unha temperatura de 4 ºC e poden conservarse até 15 días.

Válvulas cardíacas e segmentos vasculares

Paira a conservación das válvulas cardíacas e dos segmentos vasculares, en xeral utilízase o mesmo sistema de almacenamento óseo, pero utilizando crioprotectores paira evitar a súa deterioración. O proceso comeza no frigorífico programado, baixando lentamente a temperatura até alcanzar os -120ºC. Nese momento introdúcense no nitróxeno líquido.

Banco de tecidos a quirófano

Os tecidos almacenados no Centro Vasco de Transfusións utilízanse en quirófanos cando é necesario: córnea en transplantes, cirurxía tumoral, artrose, queimaduras, etc. Aínda que existen excepcións, en xeral levan descongelados nas caixas e poden usarse 24 horas despois se se almacenan a unha temperatura de 4ºC. Os cirurxiáns deben solicitalos e levar un control exhaustivo sobre o que se pediu, como está, como se lle deu, quen o pediu, cando, canto… e moitos máis detalles. Este rigor ten un único obxectivo: saber que ocorre en cada momento con cada peza, o que pode garantir o éxito das operacións.

CARA A UNHA REALIDADE BANCARIA DE ÓRGANOS

Hai un tempo que nun museo resucitaron uns tardigrados (animal acuático de até 1 mm) que permaneceron secados durante 120 anos. Estes animalitos poden sobrevivir durante moito tempo eliminando a maior parte da auga do corpo e ese é o camiño que os científicos queren utilizar. De feito, até agora conserváronse os órganos no medio frío, o que xera problemas ao danar as células dos tecidos. Así, os órganos non poden almacenarse máis de 30 horas e no caso dos corazóns e pulmóns o prazo de conservación é de só 4 horas. O querer almacenar a auga dos órganos tamén causa o mesmo ou maior dano.

Agora, un grupo de investigadores xaponeses seguiu o patrón dos tardigrados paira gardar os corazóns de rata durante 10 días e volver polos en marcha. Ao ver que os tardigrados utilizan o azucre denominado trehalosa paira estabilizar as células dos seus tecidos, Kunihiro Seci e os seus compañeiros da Universidade de Kanagawa utilizaron leste mesmo azucre nos seus ensaios. A auga dos órganos foi extraída cunha solución de trehalosa e depositada en silicagelas. A continuación, retiráronse e almacenáronse en recipientes herméticos recheos de perfluorocarbonos biológicamente inertes a 4 ºC.

Dez días despois, quentábanse e en media hora volvían latexar, demostrando que as medicións da actividade eléctrica mantivéronse inocuas. Os seguintes pasos serían confirmar a inocuidad por autopsia, almacenar os órganos polo menos durante un ano e, por último, ensaiar cos órganos humanos. Se esta metodoloxía prosperase suporía un gran avance na creación de bancos de órganos humanos, o que facilitaría moito as cousas á hora de realizar transplantes.

eu es fr en ca gl