Mellorar o obxectivo da ciencia e os deportistas
2004/09/01 Kortabarria Olabarria, Beñardo - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria
Paira mellorar o rendemento, os deportistas de elite atopan apoio en centros de alto rendemento e mellora técnica. No País Vasco, os deportistas de elite reúnense no Centro de Perfeccionamento Técnico de Fadura. Realizan tests con deportistas, préstaselles asistencia médica, prescríbenselles determinados alimentos, realízanse concentracións, xornadas técnicas, planificación e seguimento de adestramentos. En definitiva, ocúpanse do desenvolvemento dos deportistas paira mellorar o seu rendemento.
As vías paira alcanzar este obxectivo poden ser moitas. Una delas, por exemplo, pode ser traballar con deportistas de elite. Na fadura foron varias. De feito, Xabier Leibar, director médico do centro, afirma que con estas persoas, ademais de traballar, tamén aprenden. “A mellor maneira de analizar os deportes é saber que é ese deporte.
E iso ás veces non se fai directamente, senón coñecendo, analizando e recoñecendo as características do deporte a través das súas características aos deportistas máis punteiros. Estudamos os seus adestramentos, vemos as análises, valores fisiológicos... Coñecendo todo isto, podemos utilizar a información con deportistas locais. Paira iso tráense deportistas de elite”.
Importancia das cousas pequenas
Ao traballar o rendemento, o máis importante é o adestramento. Pero outros axentes tamén son moi importantes. Algúns son sorprendentes e paira calquera persoa sería una pequeñez, pero poden ter una gran importancia no deporte de elite.
Por exemplo, o uso de boa documentación e información ten un gran peso. “Hoxe en día hai que estar moi atento ás publicacións, á realización dun novo test, á publicación dun artigo... Aquí tivemos una persoa que fai 100 quilómetros. Nós xa coñeciamos un proxecto que se empezou a utilizar no campo da alimentación e que aínda non se consolidou, pero que podía servir paira exercicios longos. Iso é o que utilizamos con este deportista e fixo o segundo de Europa. A proba levou a cabo en Italia: saíu do nivel do mar, subiu até os 800 metros e, completando os 100 quilómetros, volveu saír ao nivel do mar. Realizou o quilómetro en 4 minutos. A ese ritmo o maratón duraría 2 horas e 45 minutos, pero conseguiu manter ese ritmo durante máis tempo”.
En base a este proxecto, ensinaron ao corpo a utilizar a graxa como base metabólica. Preparáronlle adestramentos especiais e dietas especiais paira estes adestramentos con diferentes tipos de graxa. Ao final dos adestramentos aplicouse una dieta rica en hidratos de carbono.
A continuidade da alimentación é habitual no deporte de elite, sobre todo en competición. Aos deportistas dánselles dietas paira toda a semana e ás veces dáselles a través de sustancias o que non se pode conseguir coa alimentación.
Importancia dos tests
Ademais de coidar a alimentación, realízanse controis frecuentes con deportistas de alto nivel, tests: probas de esforzo, medidas de aptitude, probas de resistencia, probas de elasticidade, análise de fluctuaciones da capacidade torácica, probas de velocidade, medicións da capacidade de salto, etc.
O obxectivo deste test é medir o impacto que teñen os adestramentos e a dieta sobre o deportista. Son probas baseadas no método científico. Colocando aos deportistas en situacións concretas, coa axuda de computadores e dispositivos electrónicos acumulan moita información. Os médicos permanecen alí durante todo o tempo que dure a proba, por unha banda porque son eles os encargados de recoller as mostras de sangue que deben ser examinadas posteriormente, e por outro, paira axudar no caso de que se produza algún problema.
Algúns tests utilízanse paira coñecer mellor ao deportista, probas de esforzo. Realízanse conectados ás máquinas, formando series, aumentando aos poucos a intensidade. Deste tipo de probas extráese información sobre o deportista: localización do nivel anaeróbico e aeróbico, frecuencia cardíaca, etc. Posteriormente realízanse tamén tests de confirmación aplicados a límites concretos. Por último, realízanse controis nos adestramentos paira detectar posibles melloras.
Colaboración con federacións deportivas
Os centros de Mellora Técnica, ademais de formar aos deportistas, realizan proxectos de investigación. Realízanos os técnicos coa axuda dos médicos.
Todos os proxectos realízanse entre centros e federacións deportivas. Primeiro ponse obxectivos cos técnicos das federacións. Posteriormente realízanse as probas previas: nivel, condicións e condicións dos deportistas que poden acudir ao centro. En función diso planifícase o traballo.
Ás veces os técnicos federativos non necesitan axuda paira adestrar, xa que son eles os que o fan. Só requiren a realización de estudos fisiológicos, a extracción de datos de laboratorio e a realización de controis que poidan ser útiles paira o seu traballo, co fin de determinar se o rendemento mellora ou non.
Coa federación vasca de piragüismo, por exemplo, teñen un proxecto deste tipo. Os equipos de piragüismo realizan adestramentos por separado e acoden á Fadura paira facer valoracións. Controlan os valores da forza a través dos isocontroles. Cun instrumento especial miden potencia, velocidade, deceleración... ao longo do tempo paira saber en que circunstancias alcánzase a potencia máxima.
Con iso sábese até que punto o deportista está a dar e que debe mellorar paira poder dar máis, se ten que dar máis. Cos tests extráense eses valores e dise ao adestrador que tipo de adestramentos convenlle a esa persoa e que tipo de adestramento é capaz de soportar. Un par de meses despois de seguir adestrando repítese a proba paira ver a evolución. Levan dous anos traballando neste proxecto.
Baseada na saúde
Como o motor é o corpo humano no deporte de elite, neste tipo de centros realízanse diversas actividades relacionadas coa saúde dos deportistas: historias médicas, traumatología baixa, labores de estimulación... en definitiva, seguimento dos deportistas. Neste seguimento son de gran importancia as mostras de sangue, xa que deste xeito tómanse medidas como a administración de vitaminas, graxas, cambios de alimentación, etc.
As fluctuaciones da alimentación, como se viu anteriormente, son básicas no deporte. Analízase que comen os deportistas, como comen e a que hora comen, xa que se comen moitos erros. Sempre se pensa que é importante o que se come, pero si realízanse dous ou tres adestramentos ao día, é máis importante que o que se come cando se come, se o que se come non se reparte ben porque xorden problemas.
Cando algo falla utilizan axudas ergogénicas, axudas que están dentro da lei. “Moitas veces crese que as axudas son algo moi especial, pero por exemplo, con só auga, se se dá ben, pódense mellorar os resultados, mesmo con hidratos de carbono, vitaminas, aminoácidos, creatina, xenebra, café... Son cousas que están dentro da lei e que si se utilizan con sentido poden contribuír a mellorar o rendemento. O café axuda? Si, pero pola noite non daría, porque impide durmir ben e o deportista non descansa correctamente. Por tanto, os adestramentos do día seguinte non son bos”.
Segundo Xabier Leibar, de adestrar mal a adestrar ben, a miúdo a diferenza está en tres ou catro cousas pequenas. No deporte de elite, a distancia entre o éxito e o fracaso mídese en porcentaxe, e aí inflúen moitas cousas pequenas. “Adóitase dicir que o rendemento é una cadea que ten a forza do elo débil. O traballo anterior pode estar ben feito, pero o día do concurso, un desgusto, un catarrillo, un erro no material… todo cambia. Ademais, a diferenza entre deportistas é moi pequena. En calquera deporte, se o 30 do mundo mellora un 2%, pode converterse no primeiro do mundo”.
Hai algo que investigar
Cos novos deportes trabállase como cos deportes clásicos, con máis interese quizais porque pode haber moitas cousas novas que analizar. As carreiras de montaña poden ser representativas. Neste caso o proxecto é completo, xa que os adestramentos tamén se preparan en Fadura.
Hai dous anos empezaron a traballar cunha persoa enviada pola federación. Á súa chegada, o límite individual anaeróbico superaba os 4 minutos en quilómetro, e actualmente é algo máis de tres. “Este valor, segundo Mari Mar García, técnica que leva o proxecto, marca a intensidade dos adestramentos, é o resultado do lactato. De aí extráese que adestrar: resistencia aeróbica, potencia... A curva é bastante estable, pero nun momento dado rompe, sobe e ese é o límite. Se se consegue aproximalo ao máximo, significa que preto deste límite sopórtanse máis facilmente as cargas de adestramento. Desta forma, aínda que a intensidade sexa maior, conséguese que a fatiga sexa menor, xa que o ácido láctico tamén se acumula menos”.
Ao deportista cambiáronlle os adestramentos porque non traballaba nada a forza. O seu adestramento era ir correr ao monte. “A pesar de estar dúas horas correndo, se estas dúas horas non se realizan a unha intensidade determinada, as melloras non se perciben, pero si adéstrase ben se conseguen melloras metabólicas”.
Nos adestramentos actuais tentan mellorar a potencia anaeróbica, xunto co traballo muscular. “Os cambios nos maratóns de montaña teñen moito que ver, e niso incluímos o traballo excéntrico, a cadeira. Ao longo da tempada creamos a base da forza, traballando fósea-resistencia ao comezo e despois a hipertrofia paira gañar peso muscular.
Tamén estivo a esquiar paira preparar a tempada, competindo pero como adestramento, paira tomar forza e afacerse a traballar en altura. Logo, cando empezan as carreiras, mantense a forza e trabállase a forza específica, cambiando con costas, chalecos cargados… adestrando dalgunha maneira paira as dificultades que se atopan nas competicións”.
A pesar de que o deporte non é un deses famosos, o calendario de adestramentos que leva este deportista pode axudar a ver as necesidades de formación superior.
Durante a tempada haberá entre 6 e 7 maratóns, polo que cada 4 semanas repítese o ciclo de adestramento. Una vez terminada a proba realiza una relaxación: estiramento muscular, sauna, hidromasaxe, electroestimulación, etc. Pode empezar a correr uns días, se é posible nas máquinas paira evitar que os xeonllos sufran. Una vez finalizada a recuperación, realízase a toma de mostras de sangue, que disporá duns 10 días paira adestrar.
“Se dentro de dúas semanas tivese proba, esta semana dedicaríase a correr unhas 2 horas, a diferentes velocidades e cambiando as costas... algo coas condicións de competición. Cara ao fin de semana, o venres, por exemplo, iría ao monte a correr. Un primeiro cuarto de hora baixo a pendente paira traballar o reverso dos músculos das pernas, paira logo facer series duns 20 minutos de inclinación ascendente e descendente. O sábado, dúas horas de adestramento, con series intermedias, paira manter a potencia anaeróbica e non perder velocidade. E o domingo adestraría ao ritmo de competición con breves simulacións, tres series de 15 minutos ao ritmo de competición e series de recuperación, quecemento, estiramentos…”
A seguinte semana sería paira afinar un pouco: recuperación, descanso, traballar a forza no monte e a forza nos aparellos de altura paira afacerse. A véspera da proba debería buscar boas sensacións, trote, cambios de ritmo… e o fin de semana a competición.
Estudos de deportes autóctonos
Tamén se están dando pasos científicos e de investigación en deportes que aínda non poden ser considerados como elites. No caso da fadura, destacan os deportes de aquí. A pelota, o deporte rural e o remo teñen prioridade no centro. Por exemplo, están a traballar con sokatira. O proxecto arrincou o ano pasado, sobre todo coa técnica. Traballaron a corda, o mantemento da corda, a creación da carga e o tirón.
As valoracións comezaron e, segundo Mar, hai datos moi interesantes. “Sokatira é un deporte moi técnico, aínda que pareza de forza. Estamos a analizar a forza en tres eixos: vertical, horizontal e lateral. Estamos a analizar a forza que exerce una persoa sobre estes tres eixos. De aí sacamos o valor relativo, e iso é moi importante, porque o peso ten moita importancia na sokatira. Co ergómetro e as gravacións tamén sacaremos cousas interesantes”. As valoracións realizáronse de forma individual e colectiva, xa que á hora de facer forza é moi importante saber quen están diante e detrás.
Ademais dos proxectos propios dun determinado deporte, a investigación tamén aborda temas máis concretos. A capacidade de salto é un bo exemplo. E é que en moitos deportes o salto é moi importante. No Centro de Mellora Técnica, por exemplo, están a realizarse estudos con deportistas de salto de lonxitude e triplo salto paira a súa posterior implantación no resto de deportes. Paira Xabier Leibar o atletismo ten una gran importancia, “porque moitas das cousas que se fan nel, como a velocidade, a resistencia, a capacidade de salto, pódense utilizar en moitos deportes”. A picaresca pode dicir descoñecemento, mentres que a forza do elo débil da cadea é a que sabe.
Adestramento de altura paira remeiros
Test presencial. Dous remeiros, os irmáns Diego e Javier Agirregomezkorta, realizaron un adestramento que simula a situación de altura. Os Agirregomezkorta son actualmente membros do Grupo Euskadi de remo en cadeira móbil. Son deportistas de alto nivel. Diego xa participou nos Xogos Olímpicos e Javier prepárase paira poder participar algunha vez.
Quince días antes fíxose outro adestramento de altura. Por tanto, o obxectivo da proba era saber se algo cambiara desde entón, é dicir, se se estaban afacendo traballar en altura. O aire que respiraron durante a proba presentaba una cantidade de osíxeno a 2.000 metros de altura. A proba completouse con series de 500 metros, cun maior nivel de esixencia de serie a serie. É dicir, cada vez debían menos tempo paira completar a serie.
Aínda que a sesión de quecemento realizouse respirando o aire do ximnasio, paira a proba utilizáronse máscaras de osíxeno paira respirar aire con menos osíxeno. Antes de comezar a proba, o médico Xabier Leibar realiza una incisión no lóbulo da orella e extrae una mostra de sangue. Leibar fixo o mesmo despois de cada serie. “Medimos o lactato e é o que nos dá o grao de intensidade” A mostra de sangue serve paira obter información instantánea sobre o ácido láctico, pero tamén paira realizar estudos máis profundos una vez gardado. No laboratorio obsérvase como están as hormonas, se produciron máis EPO, realízanse análise bioquímicos, obsérvase o nivel de ferro e analízanse os valores normais.
Todas as incidencias do programa foron controladas en todo momento por computador: a que ritmo ían, canto avanzaban pola palada, canto quedaban, latexados do corazón, etc. A esta información engadiuse a da mostra de sangue e a dos remeiros ao final de cada serie. Paira explicar como estaban, utilizaron a escala de Borg, e pareceulles que o traballo en serie era moi sinxelo, sinxelo, normal, bastante duro, duro, etc.
Durante a sesión, os remeiros marcaron toda a escala de Borg. Partiron lentamente, pero da serie custoulles máis traballo. Os instrumentos e datos que informaban o comportamento do seu corpo así o indicaban. Acabouse esgotado, aireado. Con todo, foron capaces de facer una serie máis que na proba de quince días antes e mellorar os tempos. Parece que o corpo se estaba afacendo traballar en altura.
Os adestramentos que se realizan simulando as condicións de altura denomínanse adestramentos en hipoxia. O obxectivo deste tipo de adestramento é mellorar o transporte e a recuperación de osíxeno, é dicir, mellorar o rendemento. Ademais dos remeiros, tamén realizan este tipo de adestramentos cos ciclistas de pista nas instalacións de Fadura. Ambos son deportes que requiren un alto consumo de osíxeno e una rápida recuperación. Con este tipo de probas, ademais de incrementar o rendemento, os técnicos de Mellora Técnica queren coñecer a evolución da EPO natural en cada deportista.
O test de altura descrito foi o primeiro traballo do día paira dous remeiros. Despois foron ao ximnasio, primeiro a recuperar forzas e logo a traballar os músculos. Paira tárdea tiñan previsto ir á ría. Un día despois, os dous remeiros realizan un traballo similar. 15-16 sesións semanais de adestramento. É un deporte de elite. Ademais da dos remeiros, a vida dos deportistas de elite que practican o resto de deportes tamén está relacionada. Traballo a realizar en función do obxectivo.
Gai honi buruzko eduki gehiago
Elhuyarrek garatutako teknologia
