Caviar próximo, descoñecido e escaso

2002/12/01 Mendiburu, Joana - Elhuyar Zientziaren Komunikazioa

• Biologia

Gaizkata ( Acipenser sturio ), provedor de caviar tan apreciado na alta cociña, é un peixe descoñecido entre nós. Os pescadores locais non pescan, non ven nos mercados, e o caviar chéganos metido en botes moi pequenos, coma se o mal puxese os ovos directamente no bote.

Ademais, consideramos ao caviar como un produto afastado, a pesar de que a 200 quilómetros do País Vasco, nas proximidades de Bordeus, concretamente nos ríos Dordoña e Garona, vive, no seu día, una gran poboación que agora só está composta por uns poucos centos.

Aproveitando o próspero mercado do caviar, o esturión foi desaparecendo da súa única residencia europea por pescar de forma prolongada e indiscriminada. Antes da súa completa extinción, en 1982, foi declarada especie protexida en Francia e, desde entón, está terminantemente prohibida a súa pesca e venda.

Si na actualidade atópase no mercado o caviar de Gironda, seguro que é producido en varias piscifactorías locais. Polo momento, hai catro ou cinco viveiros que producen ao redor de 1.000 toneladas ao ano.

Numerosas actividades nocivas

Foi una boa noticia paira o mal que en 1982 fose declarada especie protexida, pero non foi suficiente paira repoboar estes dous grandes ríos. De feito, as outras actividades que resultaron menos ou máis prexudiciais que a pesca seguiron sufrindo cambios na contorna.

Un esturión de Acipenser baeri prepárase paira a biopsia. En 1994 a entidade Cemagref iniciou o plan de repoboación dos ríos Garona e Dordoña. Outro dos obxectivos deste plan é realizar medicións e coñecer mellor a especie.

Cada ano enfrontábase a maiores dificultades paira chegar ao lugar de reprodución. Moitos morrían antes de chegar ao momento de chegada, entre outras cousas, porque as correntes eran máis intensas por canalización de ríos, porque as ribeiras perden estabilidade e a calidade da auga estaba a empeorar.

Aínda por riba, a compañía eléctrica francesa EDF construíu nos anos 50 varias instalacións nos ríos Dordoña e Garona, como cinco grandes encoros en Dordoña e a central nuclear de Garonan Golfech.

Con estas dificultades, só os máis fortes ou hábiles conseguían chegar, con intención reprodutiva, ao lugar onde naceron. Pero lles pasaba o que adoita pasar a quen estivo moitos anos fóra de casa: o cambio era tan grande que non coñecían o seu lugar de orixe.

O esturión, do mesmo xeito que o salmón, prepara o cepillo entre guijarros, xa que as pedras protexen os ovos dos depredadores e impiden que as correntes arrastren. Con todo, a pedra destes ríos extraeuse durante anos e ademais de destruír os lugares adecuados paira pousar os ovos, cubriron os recunchos que utilizaban as partículas suspendidas na auga paira protexelos. Hoxe en día, mesmo con ovos apreciados polo mal, a fecundación será mínima ou nula.

Ademais, a mestura completa do fondo fluvial ha liberado o cadmio acumulado nos sedimentos e empeorou en parte a calidade da auga. O cadmio é un metal pesado que, ademais do porvir do mal, puxo en perigo a produción de miles de toneladas de ostras da bahía de Marennes-Olé. Dado que na bahía de Marennes-Oléron prodúcese cerca do 70% das ostras francesas, é obvio que as graves consecuencias económicas que tería a prohibición desta actividade. Consciente deste perigo prohibiuse a extracción da pedra dos fondos dos ríos Dordoña e Garona.

Pero todas estas prohibicións chegaron demasiado tarde paira o mal. Só quedan uns centenares de exemplares, dos que son moi poucos os maduros reprodutores. De feito, os malfeitores machos viven entre 14 e 15 anos e as femias entre 20 e 22 anos. Trátase, por tanto, dun peixe de longa vida —a troita vive uns 10 anos— e pasan os anos de maduración paira reproducirse.

Plan de cambio de situación desde 1994

Na imaxe, esturión macho de 77 centímetros de Sturio.

Paira cambiar esta situación, en 1994, Cémagref (…) puxo en marcha un plan de repoboación dos ríos Dordoña e Garona. O plan articúlase en dúas liñas principais: un mellor coñecemento da especie e una repoboación fluvial.

De feito, non somos os únicos que pouco coñecemos esta especie e os científicos están a estudar a especie e a súa contorna. Paira iso, seguen a poboación do mal, miden os exemplares capturados e coidan de cerca o estado dos cepillos.

A segunda actividade consiste na reprodución artificial de piscifactorías e a repoboación fluvial. Paira iso, investigaron a Acipenser baeri, a especie siberiana, e conseguiron mesturar coa autóctona, Acipenser sturio. Os primeiros peixes de Acipenser sturio nados en viveiros foron arroxados aos ríos en 1995.

Publicado en 7K.