Monstros de Jefferson

2009/10/01 Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Paleontologia
• Historia
• Arkeologia

Chegou a hora de pór fin a aquel mito sen fundamento. Si, o mamut era un monstro paira iso. Thomas Jefferson estaba convencido.

Vinte anos antes viña un mito infundado. O culpable era un gran naturalista francés: Georges Louis Leclerc, Conde de Buffon. En 1761 escribiu Buffon que as criaturas do Novo Mundo eran menos numerosas que as do Vello Mundo. Segundo el, as terras daquel continente eran case estériles e os animais eran máis pequenos e débiles que os do Vello Mundo, xa que os vapores nocivos dos pantanos corruptos e dos bosques sen sol, debilitábanos. Tampouco os nativos tiñan virilidade: "non teñen rebabas, pelo no corpo, nin paixón pola femia. Os seus órganos sexuais tamén son pequenos e débiles".

Paira Buffon, a fauna americana estaba degenerada. E ese pensamento tivo moitos seguidores. Jefferson admiraba a obra do naturalista francés, pero consideraba o seu continente degenerado... Non podía levalo. E quixo enfrontarse a estes argumentos no seu libro Notes on the State of Virginia, publicado en 1781.

Jefferson comparou os pesos de varios animais europeos e americanos paira demostrar que os de América non eran máis pobres. E si os búfalos e osos non eran suficientes, aqueles enormes mamut silenciarían calquera cousa.

Nos últimos anos estaban a descubrirse os ósos daquel xigantesco animal. Ao principio fíxose coñecido como incognitum americano e logo foi identificado como mamut. Doídos pola idea da dexeneración, os naturalistas americanos estaban tan entusiasmados por reivindicar a grandeza e a brutalidade daquela criatura que fixeron seis veces máis grande e puxéronlle unhas garras terribles. Houbo cabeiros que miraron cara abaixo como un tigre con dentes de sabre. E é que a este xigantesco elefante atribuíronselle a vitalidade e a brutalidade dun tigre.

Jefferson, como moitos outros contemporáneos, estaba convencido de que era un mamut carnívoro. E era, ademais, o "maior ser da terra". As ideas de Buffon quedaban sen forza ante un xigantesco elefante carnívoro. Pero el non retrocedeu. Pola contra, reduciu o mamut americano ao nivel dos elefantes normais ou hipopótamos, e mesmo parecía un animal desaparecido, que o francés utilizou a favor da súa teoría.

Jefferson tiña claro que non era un elefante normal nin un hipopótamo. Pola contra, pensaba que era como os mamuts siberianos, talvez a mesma especie. E non estaba tan seguro de que desaparecera, talvez aqueles animais puidesen estar vivos nalgunha zona non explorada de América. A aparición destes monstros nas lendas indíxenas reforza a esperanza de Jefferson. Ao incluílo na listaxe de animais de Notes on the State of Virginia, escribe: "Podedes preguntarme por que metín a pantasma coma se aínda existise. E eu digo: por que deixalo fose coma se non existise?"

Na primavera de 1796, Jefferson foi fascinado polos ósos doutro animal. Os traballadores dunha mina descubriron os ósos dunha perna e unhas enormes garras. Cando Jefferson viunos, quedou fascinado. Parecían dun animal da familia dos leóns, tigres e panteras, pero esa besta debía ser moito maior. Polo tamaño das garras calculou que sería tres veces maior que os leóns africanos. Chamouse megalonyx (garra grande). Jefferson tiña un segundo monstro americano.

En marzo de 1797 presentou á besta Megalonyx nunha conferencia impartida en Filadelfia. E, como a pantasma, dixo que aínda podía estar vivo: "No interior do noso continente hai bastantes lugares paira elefantes e leóns que poden vivir neste clima, e tamén paira mamut e Megalonyx. O descoñecemento que temos do oeste e noroeste do noso país fai que non se poida dicir que non hai alí".

Pero antes de dar aquela conferencia, nun número da revista inglesa Monthly Magazine, viu una ilustración do fósil dun animal xigantesco dedo. Foi descuberto en Paraguai e montado no Gabinete Real de Historia Natural de Madrid. A ilustración estaba baseada nun artigo de 1796 da nova estrela da paleontología Georges Cuvier.

Dicíase con Cuvier que un dente ou un pequeno anaco de mandíbula tiña suficiente paira coñecer a un animal, e moitas veces tamén paira dar xénero e especie. Antes do artigo do fósil de Paraguai, escribiu outro de gran prestixio, sobre especies de elefantes vivas e fósiles. Neste artigo, afirmou que os elefantes asiáticos e africanos pertencían a especies diferentes, e que os fósiles de mamut pertencían a outra especie desaparecida; e aqueles que apareceron en Italia, que foron considerados ósos dos elefantes de Hanibal. E máis tarde, cando tivo a oportunidade de estudar os ósos do mamut americano, foi el quen o describiu formalmente. Era diferente ás pantasmas europeas e chamouse mastodonte. E non, non era carnívoro.

No artigo sobre o fósil de Paraguai, Cuvier viu claramente que o esqueleto correspondía a un animal perezoso de Sudamérica. A este animal chamoulle Megatherium.

Ao ver aquel artigo, Jefferson entendeu que o seu león xigante podía ser tamén un perezoso. Así, antes de publicar a súa obra sobre Megalonyx, tivo que engadir una nota na que recoñecía que esas garras podían ser dun Megatherium.

Cuvier, no seu traballo sobre preguizas publicado en 1804, concluíu que o depredador de Jefferson non pertencía á mesma especie que o Megatherium, manténdose o nome de Jefferson. Case 20 anos despois, outro anatomista francés formou o seu nome: Megalonyx jeffersonii.