A marabillosa Lúa de John Herschel

2014/06/01 Etxebeste Aduriz, Egoitz - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Astronomia
• Historia

John Herschel levaba un par de anos investigando o ceo do hemisferio sur no cabo da Boa Esperanza (Sudáfrica), cando un día apareceu un americano sacudindo un xornal na man. Aquel americano que viaxou a África en busca dun animal paira o seu zoológico contoulle que naquel xornal narrábanse "os seus grandes descubrimentos astronómicos". Herschel, sorprendido, agradeceulle o agasallo. E nada máis lelo: "Que ridículo é isto! Otoi, que significa isto?"

O americano contoulle, meses antes, que o diario New York Sun revelou os sorprendentes descubrimentos de Herschel na lúa, nunha serie do artigo 6.

A primeira noticia saíu o 21 de agosto de 1835. Era una breve noticia traída de Edinburgh Courant: "Acabamos de saber, da man dun prestixioso editor da cidade de [Edimburgo], que Sir John Herschel realizou no Cabo da Boa Esperanza uns sorprendentes descubrimentos astronómicos a través dun telescopio baseado nun principio completamente novo". O seis artigos que contarían os achados que lle seguirían.

A primeira foi publicada o 25 de agosto cunha nota do editor: "A partir de hoxe publicaremos una serie de fragmentos extraídos do novo suplemento de Edinburgh Journal of Science…". Este primeiro artigo falaba do novo telescopio creado por Herschel. O telescopio era enorme, pero a clave estaba nunha nova lente chamada "microscopio de hidro-osíxeno". Con este telescopio podíase estudar "incluso a entomología da Lúa, si houbese insectas na súa superficie".

De feito, o primeiro artigo dicía que atopou vida na lúa sen máis detalles. E por último, a presentación do autor dos artigos. Dr. Andrew Grant, estudante do prestixioso William Herschel e agora axudante do seu fillo no Cabo da Boa Esperanza. Grant escribiu este relato paira Edinburgh Journal of Science, como complemento a un texto máis académico escrito por Herchel paira a Royal Society.

No artigo 2 contabilizábase o primeiro establecemento do telescopio cara á Lúa en xaneiro de 1835. Ante os ollos dos investigadores apareceu a "intensa e bela representación das rocas basálticas". Pronto se deron conta de que a roca estaba "cuberta de escuras flores vermellas". Moveron o telescopio e viron os bosques, formados por árbores que parecían prantos xigantescos, e "praias de area branca brillante, rodeadas aparentemente de rocas escarpadas de mármore verde e brillantes agullas e pirámides de ton lila". Despois, un val rodeado de outeiros de "bermilones puros" cristalizados, cheo de fervenzas. E en leste vale grupos de animais similares aos Bisontes. Eles, do mesmo xeito que outros moitos animais que logo se atoparían, tiñan un apéndice escuro paira protexer os ollos "da extrema luminosidade e escuridade que tiñan periodicamente naquel lado da Lúa". Tamén viron una cabra azulada dunha soa rama e un estraño ser anfibio, esférico, virando a gran velocidade nunha praia de birlos.

No artigo 3 mencionábanse 38 especies arbóreas, o dobre de plantas, nove mamíferos e cinco ovíparos. E os primeiros indicios de intelixencia: castores bípedos. Estes curiosos castores andaban en dúas patas e levaban ás súas crías en brazos. Vivían en casetas, "mellor construídas que moitas tribos de seres salvaxes"; e, como o fume que saía delas suxería, dominaba tamén o uso do lume.

No cuarto atopáronse seres humanos dentro dun anel de outeiro vermello. "O corpo estaba cuberto de pelos curtos e brillantes cobrizos, fóra da cara, con ás nas costas". Denomináronse "vespertilio-homo, ou home-morcego humano". Parecía que falaban entre si, polo que concluíron que eran "animais intelixentes". Doutra banda, “algúns dos seus xogos farían que se lle tajara desde o punto de vista da limpeza da Terra”.

No seguinte artigo dábase conta dunha serie de misteriosos templos aparentemente abandonados. E no último, dicíase que preto dos templos atoparon un homo vespertílico máis evolucionado, "máis alto que os anteriores, de cor máis clara e, en todos os aspectos, una mellor variedade da raza". O día no que recollían os seus froitos, voaban, bañaban e charlaban era "súper fermoso e aos nosos ollos parecía tan amable como os anxos representados polo mellor pintor".

Herschel ri ao decatarse de todo iso. "Sospeito que os resultados das observacións de telescopio realizadas no Cabo da Boa Esperanza van ser moi humildes, polo menos á beira do que me atribúe este relato americano! ", dixo riseiro.

Pero o bo humor de Herschel non durou moito. E é que esas noticias se estendían por todo o mundo e estaban a provocar una gran axitación. En agosto de 1836 Herschel escribiu ao editor da revista londiniense Athenaeum: "...é hora de desmentir o meu coñecemento ou a miña participación en relación a eses disparates publicados en nome dos descubrimentos que me foron atribuídos". E un ano despois escribe á súa tía Caroline: "Molestáronme por todas partes á conta desta divertida fraude da Lúa, en inglés, francés, italiano e alemán!"

O New York Sun non aceptou inmediatamente a fraude. Aínda que empezou a sospeitar que todo podía ser inventado, o xornal mantívose firme. Por exemplo, o editor do New York Herald (principal rival de Sun), James Gordon Benette, criticou desde o principio que todo era inventado. E o 31 de agosto de 1835 deu un dato aclaratorio: A fonte á que facía referencia Sun, Edinburgh Journal of Science, foi pechada dous anos antes, polo que era imposible que se publicasen alí aqueles achados. E Benett adiantou que o verdadeiro autor deses textos era Richard Adams Locke. Sun seguiu sen confesar nada e Locke desmentirao.

No outono de 1836, Locke déixase en Sun e comeza en Nova Era. Ao pouco de chegar ao novo xornal asinou un artigo escrito da seguinte maneira: "O autor da Fraude da Lúa".

"Esta entrada #CulturaCientífica 2. Participa no festival"