Landaretako kolore urdinaren misterioa

Lore urdin edo gorri bat zimeltzen denean, kolorea galtzen du. Fenomeno hau ulertu nahian dabiltza fitokimikariak orain dela ehun urte baino gehiagoz geroztik.

Loreen kolore urdina antozianinek emandakoa dela aspaldidanik dakigu. Hauek egonkorrak direla badirudi ere, loretik ateratzen direnean kolorea galtzen dute. 1915. urtean Willstatter kimikariak, kolorea galtzearen arrazoia alkalinizatze-joeraren ondorio zuzena zela zioen, baina loreen izerdia azido xamarra edo neutroa zela abisatuz.

1919. urtean kolorea antozianinen osagai metaliko konplexuen araberakoa zela uste zen. 1958. urtean Hayashi japoniarrak “Commelina communis” lore urdinaren pigmentua ateratzea lortu zuen eta “commelinina” deitu zion. Kolore urdina magnesioaren eraginez sortutakoa zela esan zuen, baina ez zuen fenomenoa gehiago aztertu.

Orain dela gutxi, kimikari japoniarrez osaturiko talde batek, pigmentazio urdinaren egitura azaldu berri du, ikerketa garesti baten ondorioz.

“Commelinina” atera ondoren Weissenberg-en kristalografi kamera, X izpien kristalografia, sinkrotroi baten erradiazioak, fase gaseosoko kromatografia eta erresonantzia magnetiko nuklearra erabiliz, ondoko ondorioa atera dute: pigmentu urdinak helize gisa ordenatutako elementuez eta magnesioak egonkortuz sortzen dira.

Honela sortutako molekula supermolekula da, eta honen estaldurak ura erakartzen duen bitartean, barneak errefusatu egiten du. Antza denez, supermolekula honek kanpoko uraren presioa behar du bizitzeko. Beraz, petaloa hidrataturik dagoen bitartean molekula egonkorra da, baina ura galtzen duenean deskonposatu egiten da eta kolore urdina gris bihurtzen da.