Sete soportes de medida

2000/10/17 Roa Zubia, Guillermo - Elhuyar Zientzia

• Industria
• Historia

As consideracións sobre as achegas históricas paira a definición das unidades básicas mantéñense na actualidade.

Cando o cazador atrapa xabaril óuvense moitos excesos. Trátase dun animal de dous metros de lonxitude e media tonelada de peso. Cada cal pode preguntarse se os metros e quilos do cazador son menores que os do resto...

Foi una preocupación de hai tempo. No ámbito comercial, polo menos, era imprescindible definir todo isto. Buscouse o primeiro método. O metro e o quilogramo definíronse mediante dous estándares de platino. Pero estes obxectos non estaban dispoñibles paira todos e ademais eran fisicamente moi variables. Era algo que había que concretar mellor. Tras a revolución francesa, cando a sociedade moderna estaba a organizar, a Oficina Internacional de Medidas e Pesos (Bureau International deas Poids et Mesures, BIPM), próxima a París, encargouse diso. O obxectivo foi definir exactamente as unidades. De feito, o 22 de xuño de 1799 pode considerarse o día de nacemento do sistema métrico actual.

Modernidade

Aplicáronse ideas moi avanzadas. O mundo moderno necesitaba definicións modernas. Dez millóns da distancia entre o polo norte e o ecuador era o metro. Tomaron como referencia o meridiano que pasa por París. Con todo, posteriormente descubríronse erros, debido á rotación da Terra os meridianos van diminuíndo aos poucos. Por tanto, esta definición non é adecuada. Por iso, en 1872 realizouse un novo prototipo de metro.

Paira a definición da unidade de masa, autorizada polo rei Luís XVI, una comisión forneceu a masa dun grave, é dicir, dun litro de auga. Do mesmo xeito que outras leis, descartáronse as normas científicas xeradas pola monarquía. Os revolucionarios buscaban una unidade máis pequena e definiron o gramo. Pero o prototipo concreto do gramo era moi difícil de facer e de medir. Por tanto, necesitábase una unidade equivalente á dada pola xunta real. Con todo, os ideólogos da revolución chamáronlle quilogramo.

Cabe destacar que de aí vén o prefixo quilo que utilizamos paira expresar «mil veces». Ademais do metro, a finais de século realizáronse novos prototipos de quilogramo. No entanto, paira a definición desta unidade non se aplicou ningún outro método. De feito, actualmente é a única unidade básica definida por un prototipo.

Paira outras unidades, con todo, XX. A proximidade do século XX esixía una nova metodoloxía. Os segundos e os graos de temperatura tiñan una definición moi antiga e, con todo, non era posible renovar o sistema. En 1893 lanzouse o Amperio como unidade de corrente eléctrica en homenaxe ao físico francés Andre Marie Anpere. Quince anos despois aprobouse esta unidade. Na primeira Asemblea Xeral de Medidas e Pesos celebrada en 1889 (Conference Generale deas Poids et Mesures, CGPM) quíxose resolver o problema das definicións baseadas en prototipos.

Novos conceptos

XIX. A finais do século XX os físicos investigaban as ondas electromagnéticas. Descubriuse que a luz de cada cor ten una lonxitude de onda exacta, una lonxitude que non cambiaba. Por tanto, o físico estadounidense Albert Abraham Michelson propuxo utilizar ondas paira definir lonxitudes. Ademais, en 1927 estableceuse con esta base una nova definición das unidades de lonxitude. A lonxitude de onda da liña vermella do espectro do cadmio denominouse angstrom e dez mil millóns de angstromas forman o metro.

XX. O século XX trouxo novidades, como a definición do grao kelvin, a vela e o mol. Pero se determinaron cales son as unidades básicas e cales non. Destas unidades básicas pódense definir todas as demais. A definición de todo isto non é una tarefa sinxela.