Fondos NextGeneration EU
2023/03/03 Begiristain Zubillaga Mirene - EHUko iraskaslea. Ekonomialaria eta agroekologian ikertzailea | Perez Lázaro, Ruth - Aholkularia eta ikertzailea trantsizio hidrikoan eta ura eta saneamendua eskura izateko giza eskubidean Iturria: Elhuyar aldizkaria
A principal forma de canalizar os fondos do Plan de Recuperación, Transformación e Resiliencia de España son os Proxectos Estratéxicos de Reactivación e Transformación Económica (PSE). Este plan, aprobado o 27 de abril de 2021, trae a España o plan europeo de recuperación da NextGeneration EU. Esta arquitectura financeira-financeira partía do obxectivo de aliviar o impacto económico e social da pandemia de virus coronario e de facer máis sostibles e resilientes a economía e as sociedades europeas. Actualmente existen 11 ESEPs aprobados, cinco dos cales foron analizados por Investimentos Públicos, novas vías de fraxilidade na transición ecofeminista, en concreto, nos ámbitos de saúde, enerxía, agroalimentación, auga e coidados. Este estudo, realizado por XX, ODG, OMAL e ESF, tivo como obxectivo contribuír ao debate sobre as políticas económicas actuais desde un punto de vista ecofeminista, reafirmando a hipótese de que o enorme financiamento público ten un obxectivo tecnocapitalista, non garante un futuro sostible e non responde as necesidades sociais e ambientais.
Dos 750.000 millóns de euros que o Plan Next Generation ten para toda Europa, no Estado español investiranse preto de 72.000 millóns mediante subvencións. Segundo os datos de 30 de novembro de 2022, segundo as competencias autonómicas, no País Vasco Sur recibíronse 1.233 M €, 838 na CAPV e 395 na Conca Navarra; os proxectos financiados poden verse en Next Generation Euskadi e en Next Generation Navarra.
Aquí explícase dous destes ESEPs, a agroalimentaria e a dixitalización do ciclo da auga.
1O informe de análise está dispoñible en:https:
“Un novo retroceso cara á agricultura e a alimentación sostibles”
Mirene Begiristain Zubillaga
Profesor da UPV. Economista e Investigador en Agroecología
A ESEPE agroalimentaria pretende desenvolver toda a cadea agroalimentaria, dixitalizando procesos e incorporando coñecemento e innovación. Ademais deste obxectivo xeral, propón tres obxectivos estratéxicos: 1) competitividade, 2) sustentabilidade e 3) trazabilidad e seguridade. O cuarto obxectivo transversal é o denominado reto demográfico. O ESEPE aprobado en febreiro de 2022 recibiu un investimento público de 1.002,91 millóns de euros, distribuídos en tres liñas de actuación: 1) 400 M€ para o fortalecemento da industria do sector agroalimentario para a automatización e dixitalización de procesos (datos, loxística, modernización de maquinaria, substitución por materiais renovables,…); 2) 454,35 M€ de dixitalización do sector agroalimentario, entre os que destaca o denominado Kit Dixital, que supón o 27% do financiamento total; e 3) Investigación agroalimentaria, para os programas de I+D+i e Ciencias do Mar, 148,56 M€.
Son responsables deste ESEPE os Ministerios de Industria, Comercio e Turismo, Agricultura, Pesca e Alimentación, Economía e Transformación Dixital e Ciencia e Innovación. O modelo de gobernanza para o desenvolvemento do ESEPE ten dous niveis, un interministerial e outro público-privado (PTP).
Analizando os obxectivos, os datos e as vías de comunicación desde unha perspectiva ecofeminista, cabe destacar seis elementos centrais: 1) Profúndase no modelo productivista, que depende das tecnoloxías e os materiais, sen cuestionar os límites ecosociales do modelo alimentario e as súas influencias e implicacións; 2) Trátase de financiamento para a industria dixital e robotizada de alimentos, e non para un sector agrario e resiliente máis sostible; 3) Búscase a agricultura libre de agricultores, coa agricultura 4.0, a tecnoloxía blockchain, a agricultura e a intelixencia artificial. Esta liña alíñase e fomenta cunha serie de megaproyectos agroindustriais e infraestruturas dixitalizadas que xa vemos no País Vasco; 4) A narrativa relaciona a crise sistémica con oportunidades de negocio e con mensaxes de igualdade de oportunidades, e trata de convencer de que o crecemento é compatible co cambio climático, a xestión sostible de enerxía e materiais, o reto demográfico ou a substitución de mulleres e novas, entre outros. 5) O modelo de gobernanza peninsular dificulta a transparencia, a participación e os mecanismos de control, e rexeita as alianzas público-públicas e/ou público-comunitarias; e 6) Desvincula fortemente o consumo de alimentos e o territorio.
Desde unha perspectiva ecofeminista é preciso explicar as claves do debate. E é que, para abordar os problemas de fondo, é necesario recolocar os procesos socio-económicos, relocalizando o sistema de instauración e acurtando as cadeas de comercialización. É o momento de adaptar as propostas públicas ás necesidades do planeta e reorganizar as tarefas e necesidades esenciais, para aumentar o traballo e a alimentación dos campesiños e reducir o tipo de modelos danosos e innecesarios. A partir destas claves, os trantsicimientos ecofeministas teñen un camiño frutífero, pero a ESEPE agroalimentaria é un retroceso escuro cara á democratización e o coidado mutuo dun sistema de instauración sostible e saudable.
“Perda da posibilidade de transición hídrica ecofeminista”
Ruth Perez Lázaro
Consultor e investigador en materia de transición hídrica e dereito humano á auga e ao saneamento
A auga é un recurso básico e fundamental para garantir a vida, segundo a ESEPE de Dixitalización do Ciclo da auga. Con todo, o ESEPE construíu unha narrativa restritiva en torno ao impacto do cambio climático. En consecuencia, as dimensións deste ben común quedan reducidas á economía, ignorando as limitacións físicas do planeta e sen cuestionar as consecuencias dos procesos de produción de enerxía e concorrencia ou privatización.
O ESEPE ten por obxecto a transformación e modernización dos sistemas de xestión da auga, tanto no que se refire aos ciclos urbanos, como aos ciclos de regadío e aos ciclos industriais. Os seus obxectivos específicos son: 1) mellorar o coñecemento dos usos da auga; 2) aumentar a gobernanza e transparencia na xestión da auga; 3) avanzar no cumprimento dos obxectivos establecidos pola lexislación nacional e internacional; e 4) crear emprego de alta cualificación técnica. Para iso, os principais instrumentos son a dixitalización, a innovación e a formación.
A ESOPE da auga mobilizará 3.060 millóns de euros: 1.940 millóns de investimentos públicos e 1.120 millóns de colaboracións público-privadas. Este forte investimento podía establecer o dereito humano á auga e ao saneamento como folla de ruta cara á transición hídrica feminista, unha categoría aprobada polas Nacións Unidas en 2010 que non se menciona en ningún momento no informe da ESEPE. A privatización baixo modelos público-privados leva riscos importantes para o exercicio destes dereitos, como vimos no Estado español e no País Vasco. A combinación da maximización do rendemento, o monopolio natural e os desequilibrios nos poderes da auga fan especialmente perigosa a privatización do sector.
Unha das cuestións máis destacables do ESEPE é o abandono dun enfoque que concibe a auga como un activo ecosocial, que lle outorga funcións relacionadas coa biodiversidade, a ecoloxía, as emocións e a identidade. Parece que recupera discursos supostamente superados, estratexias baseadas na oferta, pero cunha diferenza significativa. Antigamente falabamos das grandes obras hidráulicas, e esta vez considérase a dixitalización como o único camiño a resolver no complexo “paquete de problemas” de xestión sostible da auga. Non se lle dá a debida importancia á xestión de pretensións baseadas no aforro e a eficiencia.
Por desgraza, a ESOPE é unha oportunidade perdida. Por unha banda, podía servir para investigar novos modelos de cooperación público-pública ou público-comunitaria. Doutra banda, non ofrece ningunha estratexia de participación pública real nin de construción de coñecemento colectivo, nin propón mecanismos que contribúan a crear emprego para as persoas en situación de vulnerabilidade, así como a reducir a brecha sonora. Á súa vez, non expón estratexias de cohesión territorial senón que, no que respecta á xestión da auga, aumenta a distancia entre os núcleos urbanos e os núcleos rurais.
