O complexo mundo da reciclaxe de polímeros

2011/10/01 Etxeberria, Agustin - EHUko kimikaria Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Materialak
• Birziklatzea
• Kimika

A reciclaxe ofrece moitas posibilidades ao tratamento dos residuos. Con todo, as posibilidades varían moito en función do material a reciclar. O caso dos polímeros (plásticos, gomas, etc.) é complexo, sobre todo cando o comparamos co metal, o cristal ou o papel.

Na fabricación dun produto sempre se tomaron as fraccións sobrantes de polímero, hanse triturado e hanse reintroducido na cadea de fabricación. Isto coñécese como reciclaxe primaria. En canto ao tratamento dos residuos, a reciclaxe mecánica --nivel 2 - ten maior importancia. É a recuperación das materias primas utilizadas na elaboración dun produto. Este proceso supón un aforro enerxético e de auga ao non ter que obter nova materia prima. Este aforro é moi notable no caso do aluminio e o vidro, pero tamén ocorre cos polímeros.

Na reciclaxe de calquera materia prima é fundamental separar ben os produtos elaborados con esta materia prima paira conseguir a máxima pureza posible. Doutra banda, hai que ter en conta se a calidade da materia prima diminúe en cada ciclo de vida da mesma. Os metais e o vidro son reciclables unha e outra vez en case o 100%, pero os polímeros perden calidade cada vez que se reciclan.

Ademais, non todos os polímeros son iguais e non todos son reciclables. En xeral hai dous tipos: os termoplásticos, que se abrandan por efecto da temperatura, e os termoestables, que ao estar enrejados non se poden abrandar (por exemplo, os cauchos). As primeiras son reciclables mecanicamente, aumentando a temperatura, fundíndoas (ou abrandándoas), dándolles una nova forma e deixándoas arrefriar. Con todo, cos polímeros de tipo 2 non é posible facelo xa que ao quentarse degrádanse antes de abrandarse.

En principio, estes dous tipos son grupos moi amplos --debido á gran cantidade de polímeros existentes -, pero só uns poucos supoñen unha porcentaxe importante da produción total industrial. No colector amarelo do lixo, onde se recollen os envases e embalaxes, atópanse exemplos coñecidos como o polietileno de baixa densidade (películas, bolsas), o polietileno de alta densidade (botellas), o polipropileno (películas, botellas), o polietilentereftalato (botellas de bebida) e o poliestireno (iogures). Todos estes polímeros teñen un ciclo de vida curto. Ademais, hai que ter en conta que a maioría dos envases non están compostos por un só polímero, senón que en cada una das partes do envase utilízase un polímero diferente, por exemplo, as botellas de bebida están fabricadas en polietilentereftalato (PET) e os tapóns en polietileno.

Cando se mesturan dous polímeros, case sempre forman una mestura heteroxénea. As propiedades da mestura son moi malas e non é fácil reciclar. Ademais, todos os polímeros son sometidos a reaccións químicas que van degradándose lentamente, coa consecuente perda de propiedades. Por iso, os polímeros que se reciclan mestúranse cos que non se utilizan, do mesmo xeito que ocorre co papel.

A tecnoloxía actual separa ben as mesturas de polímeros, xa que a maioría dos produtos que se recollen teñen una boa pureza paira a súa reciclaxe. Con todo, dado que a lexislación non permite o uso de polímeros reciclados paira produtos que van entrar en contacto cos alimentos, estes utilízanse paira a fabricación doutros produtos fabricados con plásticos e, na actualidade, a tarefa máis urxente é a de introducilos en produtos de alto valor engadido (neste proceso, o alto prezo do petróleo será de axuda). Por exemplo, cada vez é máis frecuente ver nas etiquetas das pezas que paira a súa elaboración utilizáronse polímeros reciclados como o PET.

E que pasa cos plásticos utilizados en produtos que non son envases nin embalaxes? Estes residuos (xoguetes, aveños domésticos...) adoitámolos tirar de cando en vez e o seu volume diario é pequeno, aínda que o de cada unidade sexa grande! Por iso, a recollida e a estratexia de separación debe ser outra organización. Cando un produto convértese en residuo, a opción máis adecuada é que o produtor asuma a responsabilidade da súa xestión. Así, na necesidade de dar una solución a estes residuos, o deseño dos produtos terá en conta a identificación dos compoñentes e as facilidades paira a súa separación e reciclaxe. É de esperar que, desta maneira, a pureza do material reciclado sexa maior que a obtida co colector amarelo, pero aínda queda moito por mellorar nesta nova estratexia.

Existen outras alternativas paira termoestables e mesturas heteroxéneas. Os cauchos pódense engadir a asfaltos ou utilizalos paira facer chans de parques infantís. Con todo, debido ás escasas propiedades destas mesturas, a reciclaxe adoita ser de baixo valor, downrecycling e pode haber problemas paira atopar solucións comerciais a toda esta fracción.

Por iso, hai que recoñecer que a reciclaxe dunha parte (porque non se pode separar ben porque está sucio, degradado ou termoestable) sempre pode ter máis inconvenientes que vantaxes.

Existen outras opcións paira estes casos. Una alternativa é a transformación de polímeros mediante procesos químicos noutras materias primas. Por exemplo, o novo polímero PET pódese transformar en sustancias necesarias paira sintetizar. Este é a reciclaxe química ou nivel 3.

Dado que a calor de combustión dos plásticos é equivalente aos combustibles, outra opción é recuperar parte do seu valor en forma de enerxía. Reciclaxe enerxética ou 4º.

E por último, si a opción de compostaxe establécese plenamente na xestión dos residuos, a utilización de polímeros biodegradables é una opción moi atractiva paira aqueles casos nos que se xeran residuos orgánicos mesturados con plásticos. Isto supón a eliminación (como nos dous casos anteriores), pero ao mesmo tempo o uso ou a venda do compost redunda en beneficio. Isto coñécese como reciclaxe biolóxica.

En definitiva, a reciclaxe de plásticos ten certas limitacións, pero tamén maiores vantaxes respecto doutras materias primas, xa que a tecnoloxía garante una diferenciación cada vez máis adecuada, e cando non é posible facer reciclaxe mecánico ou novos sistemas de xestión que se están implantando noutros sectores, pódense aplicar outras alternativas.