“Os portos son vertedoiros”

2024/05/03 Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Berdintasuna
• Arkeologia
• Elkarrizketak

Aixa Barbarin López é arqueólogo submarino e, segundo recoñeceu, quixo ser arqueólogo desde moi pequeno. Por tanto, cando chegou o momento de ir á universidade, optou por estudar historia na UPV e mergullouse en arqueoloxía. Pero non se lle ocorreu dedicarse á arqueoloxía submarina ata que probou o mergullo cun amigo. Probou, gustou, e cando viu que a Universidade de Cádiz ten un máster en arqueoloxía submarina, viu claro que era o seu camiño: “Deume a oportunidade de sumar o meu soño de sempre e a miña nova paixón”, afirma.

Deste xeito, foise de Euskal Herria a Cádiz, onde agora se dedica a investigar en arqueoloxía submarina: “Deime conta de que isto é o que realmente quero facer e é un traballo moi interesante. Moi dinámico e un pouco perigoso, pero moi interesante”.

Antes traballara en xacementos de terra e, aínda que en realidade o que hai que facer é o mesmo, non ocultou que a arqueoloxía submarina ten dificultades: “Cando o xacemento está a pouca profundidade é máis fácil, pero se non, hai que ter coidado. Saber buzear ben é imprescindible, porque pola contra pode ser perigoso para vostede e para os demais, e sempre temos que telo en conta”, explicou.

Por outra banda, para retirar os sedimentos, utilizan outros instrumentos, como o chamado txupona: “É unha mangueira absorbente coa que imos collendo sedimentos e tirando da outra parte ata que atopamos algo. Ás veces, igual temos que retirar dous metros de sedimento, e outras veces temos que ter coidado porque sabemos que aí vai estar algo”.

De feito, hai moitas pegadas submarinas e de todas as épocas. Agora, sobre todo, contou que están nos portos e que neles atopan de todo. De feito, Barbarin di que son “vertedoiros”: “Podemos atopar unha neveira, por exemplo, e no mesmo lugar, unha ánfora dos fenicios. De feito, desde os barcos todo tírase ao porto, tanto antes como agora. Entón, todo está acumulado. E ás veces sabemos que alí se afundiu un barco e que podemos atopar materiais como os canóns que levaba, pero o barco non está, porque a madeira se desfixo. Por tanto, temos que investigar para saber como era”.

Para iso recorren tamén á documentación. Ademais das entradas e saídas dos portos, os afundimentos anotábanse en prensa, por exemplo. Ao falar de afundimentos, anunciou que na actualidade algúns barcos son obxecto de explotación voluntaria para actividades turísticas.

Un pozo de mercurio mergullado

Preguntado polo achado máis impactante que fixo, responde que foi o que fixo o ano pasado: “O verán pasado estivemos a traballar durante un mes nunha escavación en Croacia, nun barco do século XVI. É un barco moi grande, cun cargamento enorme: copas de cristal... e con mercurio e arsénico, así que nos dixeron que andara con coidado porque son velenosos. Pois mentres limpaba unhas táboas, vin algo estraño, e era un pozo, un pozo de mercurio. Iso é o máis sorprendente que atopei”.

Ocasionalmente atopáronse explosivos, polo que tamén corren perigo. Ademais, fisicamente é un traballo duro. E ás veces hai mal mar ou entra unha galerna e non poden realizar as obras previstas. Ou unha tormenta anúlalles o traballo anterior. “Temos que facer todo o traballo pensando que quizais ao día seguinte non poidamos volver. Por tanto, é moi importante documentalo todo ben, sacar fotos…”

A pesar das dificultades, Barbarin prefire os traballos submarinos aos que teñen que realizar en terra. Por outra banda, os traballos son moi variados, polo que os equipos de traballo son interdisciplinares e os proxectos son internacionais, polo que se reúnen persoas de diferentes orixes. En canto ao xénero, Barbarin sinalou que no mundo empresarial e agora tamén, a maioría son homes, mentres que no mundo da investigación destacou que hai unha chea de mulleres, “a maioría do Centro de Arqueoloxía Submarina de Cádiz son mulleres e o capitán do buque oceanográfico da universidade tamén é muller. E o ambiente é moi diferente, eu traballo moito máis a gusto entre as mulleres”.

No futuro querería seguir facendo arqueoloxía submarina: “Non é fácil, porque non hai moito traballo, pero cada vez están a xurdir máis, e teño esperanza”, conclúe, cun sorriso.