Raios X

1997/05/01 Irureta Azkune, Onintza Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Teknologia
• Fisika

O raio X é una luz invisible e ten una lonxitude de onda dez mil veces máis curta que a luz visible. A radiación electromagnética coñecida como raios X é emitida polos tubos catódicos.

Explicar que son os raios X non é nada difícil na actualidade, xa que son ben coñecidos. Pero hai un século nin sequera coñecíanse eses raios de luz. Debemos a un alemán “atopar” raios X con aplicación en diferentes campos.

Sempre se dixo que os descubrimentos se conseguen grazas ao traballo, ao coñecemento e ao tempo, pero nalgúns casos a sorte tamén axuda moito. En 1895 pódese pensar que no científico de Wilhelm Röntgen confluíron todos estes factores, traballando no laboratorio da Universidade de Babiera paira atravesar a corrente eléctrica.

Un raio misterioso

Una tarde, con todo, ocorreu algo especial no laboratorio. Mentres traballaba co ensaio, aclarouse o frasco que había nunha balda. No frasco achábase o fluoro, concretamente o platicianuro de bario. O profesor alemán quedou sorprendido, da sesión que estaba a investigar saíu a luz e eses raios foron os que iluminaron o frasco. Aqueles raios descoñecidos non cruzaron o bario platicianuro e por iso iluminouse o frasco. Á vista diso, Röntgen comezou a investigar materiais que podían ser atravesados polos raios. Paira empezar colocou un anaco de cartón á altura do ensaio e ao facer a luz os raios iluminaron de novo o frasco da balda.

Vendo que a luz atravesaba o cartón, xunto ao ensaio colocou como pantalla un anaco de papel fregado co platicianuro. O papel absorbeu os misteriosos raios extraídos da sesión e a pantalla iluminouse. Por tanto, estes raios descoñecidos podían atravesar o cartón pero non a pantalla de platicianuro de bario. Mentres realizaba probas da absorción da luz polo chumbo, Röntgen tivo una gran sorpresa. Agarrou o chumbo entre o programa e a pantalla fluorescente. O chumbo absorbeu a luz e na pantalla fluorescente apareceu a sombra do chumbo.

Con todo, ademais da sombra do chumbo, tamén apareceu a sombra dos dedos da man que o agarraron; máis concretamente, os ósos dos dedos reflectíronse’ na pantalla. A sombra dos ósos apareceu claramente na pantalla fluorescente e a carne de man tamén se podía destacar, aínda que máis difusa que os ósos.

O chifre dos ósos da man que apareceu na pantalla chámase hoxe radiografía e, como vimos, foi a primeira vez que se conseguiu tirando raios X do ensaio. Tamén é curioso o nome que o alemán puxo ao raio. Os matemáticos chaman X á cantidade indeterminada e seguindo ese “costume” Röntgen bautizou o raio co nome de raios X.

Uso de raios X

Os raios X exploran o obxecto colocado á vez e a sombra do obxecto recóllese na pantalla fluorescente ou na emulsión fotográfica.

Cando falamos de radiografías con raios X, enseguida véñennos á cabeza as que nos fan no hospital ou no ambulatorio. Con todo, non debemos esquecer que ademais de explorar os nosos órganos e ósos internos, as radiografías son moi útiles paira outras moitas tarefas.

En medicamento utilízanse diversas técnicas paira a realización de radiografías por raios X. As ilusións dos órganos e ósos do corpo quedan gravadas no fototipo ou emulsión fotográfica, pero non ven todas as sombras coa mesma claridade e precisión. Por exemplo, as radiografías do noso esqueleto son de gran precisión; os obxectos metálicos tamén absorben moi ben os raios X e en máis dunha ocasión atopáronse obxectos metálicos nos órganos internos dos pacientes. Pola contra, órganos como o intestino, o aparello urinario ou as veas non ven tan “limpos” e paira conseguir una precisión adecuada, faise que o paciente tome produtos químicos.

Ademais de en medicamento, o raio X tamén é moi utilizado na industria. As radiografías realízanse paira corrixir os cambios nas composicións químicas e os “erros” que se producen no interior dos materiais. Nos laboratorios de fundiciones, por exemplo, contrólase a calidade das soldaduras mediante raios X.

Outro uso importante da radiografía dáse nas obras artísticas e, sobre todo, nos cadros. Os raios X permiten analizar o estado no que se atopan as pinturas; ademais de estudar o seu estado de conservación, as radiografías permiten coñecer a antigüidade da pintura. A radiografía tamén “denuncia” as técnicas que utilizou o pintor ou os últimos retoques que deu ao traballo.

Xa hai cen anos que Röntgen descubriu os raios X e, como ocorre con todos os descubrimentos, a técnica dos raios X foi mellorando co tempo. Cando falamos de soportes, mencionamos as pantallas fluorescentes e as emulsiones fotográficas, pero na actualidade os soportes informáticos adiantáronse. Agora se garda no computador a seda (radiografía dixital) do obxecto explorado. O uso de soportes informáticos ofrece grandes vantaxes. Por unha banda, a información (radiografía) almacénase en soporte informático con maior seguridade e pódese acumular maior cantidade de información. Doutra banda, poderemos tratar a ilusión que nos aparecerá na pantalla do computador; ampliando ou reducindo a imaxe, poderemos analizar con precisión o punto desexado.