“Zaila da emakume izatea eta ikerketan lan egitea”

Kognizioa, garuna eta hizkuntza ikerketzen dituen BCBL zentroko ikertzailea da Ileana Quiñones González. Horra iristeko, bide zuzena egin du gaztetik, beti izan baitzuen argi ikertzaile izan nahi zuela: “Batxileroa ere zientzietan espezializatutako zentro batean egin nuen, eta gero, medikuntza ikastekotan ere egon nintzen, baina banekien, mediku izanda, ez zela erraza izango ikerketan aritzea. Hortaz, biologia ikasi, eta masterra egin nuen, neurozientzia kognitiboen arloan. Garuna neuroirudien bidez aztertzen espezializatu nintzen, eta tesiaren zati bat Eskozian egin nuen. Habanara itzuli, eta BCBLren oso antzeko zentro batean hasi nintzen lanean, tesia bukatu bitartean”.

Gaur egun BCBLren zuzendari den Manuel Carreiras Valiñari esker igaro zen handik BCBLra: “Nazioarteko mintegi batean ezagutu genuen elkar, Habanan. Orduantxe sortu zen BCBL zentroa, 2010ean, eta tesia Donostian amaitzea proposatu zidan. 2011tik nago hemen”.

Aitortu du hasieran erreparo pixka bat izan zuela, euskara ez jakiteagatik; baina ikerketen funts nagusietako bat elebitasuna duen zentro batean lan egitea oso erakargarria egiten zitzaion, bi hizkuntza ezagutzeak eragin handia baitu garunean.

Gainera, ikerketa-zentro guztietan lantaldeak nazioartekoak dira, eta ingelesa erabiltzen dute elkarren artean hitz egiteko. “Ez du axola non zauden. Ikertzaile izateak mugitzea dakar, nazioartekotasuna eta ingelesez komunikatzea. Hortaz, euskara ez jakitea ez da arazo bat”.

Quiñonesek gidatzen duen proiektua neuroplastikotasuna ikertzean datza, buruko tumoreak dituzten pertsonetan. “Beste leku askotan ere ikertzen da hori, baina BCBLn elebitasuna aintzat hartzen dugu. Kontuan izan behar da paziente gehienak, normalean, beti gaztelaniaz testatu dituztela, eta, batzuentzat, ez da hori beren jatorrizko hizkuntza. Beraz, pazienteak hitz egiten dituen hizkuntza guztiak aintzat hartzen dituzten test berriak diseinatu ditugu, eta elebitasunak plastikotasunean nola eragiten duen ere ikertzen dugu”.

Horren garrantzia nabarmentzeko, kasu ezagun baten adibidea jarri du: “Gizon batek bi hizkuntza hitz egiten zituen, gaztelania, jatorrizkoa, eta ingelesa, gero ikasia. Bada, istripu baten ondorioz, operazio kirurgiko bat egin behar izan zioten garunean. Ondoren, ez zen gaztelaniaz hiz egiteko gai, baina bai ingelesez. Horrenbestez, neurozientzialariontzat oso da interesgarria elebidunak ikertzea”.

Lana eta familia bateragarri egiteko zailtasuna

Quiñonesek guztiz bokazionaltzat du bere lana, baina horrek ez du esan nahi ez dituela alderdi txarrak. Adibidez, bereziki zaila egiten zaio finantziazioa bilatzeko lana, ikerketa, eta familia uztartzea. “Gauza jakina da, eta BCBLn, gainera, egiten ditugu saioak kontziliazioa nola hobetu dezakegun aztertzeko. Alegia, gaiarekiko sentiberatasuna eta ulerkortasuna badago; baina, praktikan, ez da erraza irtenbideak topatzea, eta lan-kargak banatzea ez da nahikoa. Zaila da emakume izatea eta ikerketan lan egitea”.

Dioenez, haurrak izatea erabakitzen duen emakumeak zailtasun batzuk izango ditu, beraz: “Biologiak agintzen du. Haurdunaldiak emakumeari eragingo dio, beti; hori ezin dio beste inori esleitu. Eta haurra izan ondoren ere, hasieran, badaude amak baino egin ezin dituen gauzak. Nire ustez, lagungarria izango litzateke, hori kontuan hartuta, aldez aurretik egotea zerbait aurreikusita, amaren gain utzi beharrean laguntza eskatzeko ardura”.

Bestelakoan, BCBLn ez du inoiz arazorik izan haurrak berekin eramateko lan-bidaietan eta abar, eta lankideek ere beti izan dute kontziliazioan laguntzeko jarrera. Baina, hala ere, zaila dela onartu du: “Konfinamenduan, adibidez, gogorra egin zitzaidan etxekoek ni lanean ikustea, ordenagailuarekin eta abar. Izan ere, beti saiatu izan naiz etxean pantailarik ez erabiltzen: ez mugikorrik, ez ordenagailurik… Konfinamenduan ezinezkoa izan zen, eta asko kostatu zait”. Nolanahi ere, garbi du etorkizunean ikertzen jarraitu nahi duela: “Ikerketa nire bizitzaren zati bat da”.

Ileana Quiñones González

1981ean jaio zen, Kuban. Biologia ikasi ondoren, masterra egin zuen, neurozientzia kognitiboen arloan. Garuna neuroirudien bidez aztertzen espezializatu zen, eta, tesia amaitzen ari zela, 2011n, Donostiara etorri zen, BCBLra. Geroztik, bertan ari da lanean, eta, gaur egun, ikerketa-lerro bat gidatzen du,