Que crees dos transxénicos?

2002/07/11 Carton Virto, Eider - Elhuyar Zientzia

• Bioteknologia
• Etika

As plantas transxénicas son un tema importante de debate en Europa e no mundo. Pero en Europa as empresas de biotecnoloxía, e non só elas, están moi preocupadas. E é que, a diferenza de Estados Unidos, a polémica suscitada polas plantas transxénicas está a impedir o desenvolvemento da biotecnoloxía autóctona, un campo estratéxico moi importante. Doutra banda, quen consideran que os transxénicos son inaceptables paira o medio ambiente, a sociedade e a saúde quéixanse de que non se teñen en conta as súas preocupacións. E todos ven a opinión da cidadanía chea de tópicos.

Hai tres anos, un grupo internacional de investigación propuxo á Comisión Europea que investigase sobre a opinión real dos cidadáns sobre os transxénicos. En cinco países (Reino Unido, España, Italia, Francia e Alemaña) creáronse 55 grupos de cidadáns que estiveron recollendo datos durante dous anos. Ademais, mantivéronse entrevistas con membros da industria biotecnológica, ecoloxistas e autoridades paira coñecer como se reflicte a percepción cidadá nestes estamentos.

Os resultados sacudiron ás autoridades, que deixaron claro que a opinión da cidadanía reflíctese en tópicos falsos entre quen deben tomar decisións.

Ignorantes pero sensatos

Moitas veces atribúese aos cidadáns que son ignorantes, manipulados e que basean a súa opinión en preocupacións éticas non científicas. Moitos científicos e autoridades creen que paira ter una opinión razoable sobre os transxénicos é fundamental ter un coñecemento especializado sobre a transformación xenética. E o informe indica que a cidadanía ten moi pouco coñecemento diso. Pero a súa actitude cara aos transxénicos non é consecuencia da falta de coñecemento.

E é que a opinión se basea non no coñecemento científico, senón no coñecemento empírico. O informe destaca dous puntos significativos: a tendencia ao fracaso humano e os avances tecnolóxicos e o comportamento institucional na xestión dos riscos. Precisamente este último punto prevaleceu como fonte de preocupación. Parece que a sociedade non está satisfeita coa xestión da crise das vacas tolas, e que os feitos só como excepcións considéranse un comportamento habitual das autoridades. Os participantes da investigación mostraron grandes dúbidas sobre a honestidade das organizacións, xa que non aprenden dos erros e senten igual cos transxénicos.

Que opina a cidadanía?

A investigación deixou claro que a actitude da cidadanía e o seu reflexo nos centros de poder non coinciden. E á vista dos tópicos que se utilizaron paira a investigación, parece que a sociedade se considera relativamente sinxela. Paira iso só hai que ler a lista: o núcleo do problema está no descoñecemento científico da xente, está a favor ou está en contra dos transxénicos, a sociedade ten una opinión contraditoria de que animais e plantas transxénicas si en medicamento, pero non quere na agricultura, ou os consumidores son egoístas con respecto ás persoas pobres do terceiro mundo, porque moitas empresas de biotecnoloxía argumentan que os transxénicos serán a solución da fame mundial.

Partindo destes tópicos, 55 grupos de cidadáns mostraron inquietudes moi diferentes. Por exemplo, por que necesitamos transxénicos? Que beneficios reportarannos? Paira quen serán os beneficios? Por que non nos permiten decidir se consumilos ou non? Se non queren ocultar nada, por que non queren etiquetar? As autoridades son capaces de equilibrar o impulso das compañías biotecnológicas? Analizáronse seriamente os riscos? Como se ten en conta a incerteza á hora de regular o uso de transxénicos?

O problema non é a biotecnoloxía

En xeral, parece que os europeos non se opoñen do todo ou do todo aos transxénicos. Hai vantaxes, como que se os insectos son resistentes, diminuirán o uso de pesticidas ou aumentarán a eficiencia da agricultura. Pero ao mesmo tempo móstranse prudentes e non queren que os transxénicos se comercialicen de forma rápida e de calquera xeito. Son conscientes da incerteza da ciencia e os avances tecnolóxicos, da necesidade de buscar un equilibrio entre riscos e beneficios. Pola contra, atribúen ás organizacións a subestimación de riscos.

Os autores do informe sinalaron que as raíces do debate non están na biotecnoloxía, senón na forma en que as institucións xestionan o tema. Fáltalles credibilidade, fáltalles debate social sobre os camiños da investigación científica, fáltalles recoñecer os erros do pasado, fáltalles transparencia... parece que lles falta de todo. Informe completo aquí