“Queremos que no ámbito da ciencia todas as persoas teñan as mesmas oportunidades”

2022/07/01 Galarraga Aiestaran, Ana - Elhuyar Zientzia Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Komunikazioak
• Berdintasuna
• Fisika
• Ingeniaritza
• Elkarrizketak

Aitor Villafranca Velasco é investigador do Instituto de Óptica Daza de Valdes (CSIC) e directivo da sociedade Prisma. Esta asociación aposta pola diversidade sexual e afectiva no mundo da ciencia, a tecnoloxía e a innovación.

Segundo explica Villafranca, estudou Enxeñaría de Telecomunicacións en Zaragoza, porque tamén estudou o seu irmán maior de catro anos. "Cando vía como converter o mundo en sinal, como transformar os sinais e como xogar con elas, atraíame moito. E gocei moito facendo estudos. A óptica era o partido que máis me gustaba e decidín ir a iso”.

Ao finalizar os seus estudos universitarios traballou durante un ano con patentes. "Era moi interesante, pero eu apoiaba os inventos doutra xente. E o inventor apeteceume ser eu, eu quería crear novas tecnoloxías e novos inventos e patentalos".

Así, decidiu doctorarse na Universidade Complutense de Madrid. Recoñece que o que máis lle gusta da investigación é crear novas ideas, transformalas en coñecemento ou quizais algo útil á sociedade. De feito, traballa na óptica integrada e hai anos creou unha spin-off, Alcyon Photonics, para trasladar os seus deseños ás aplicacións.

Aínda que o camiño percorrido neste sentido satisfaille moito, recoñece que tivo vivencias duras por ser queer nunha contorna tan masculinizado. "A maioría son homes brancos, cis e heteros, e como estou moi lonxe dese carácter hexemónico, tiven malas experiencias, empezando por sentirme que non é o meu lugar, porque a miña personalidade e experiencias non coinciden coas que vexo á miña ao redor e coas que teñen éxito na ciencia, e directamente a ter malas experiencias como marxinarme ou non querer colaborar comigo porque son homosexual".

No entanto, subliña que as boas experiencias foron moito máis que malas, que traballou con xente marabillosa e conseguiu un posto no CSIC: "Por tanto, a miña carreira é un exemplo de éxito, pero moita xente non tivo a mesma sorte, e as persoas queer temos máis propensión que outras a abandonar a carreira académica por falta de apoio e de oportunidades. Ou ben non saen do armario. En España non hai estudos, pero hai datos doutros lugares que indican que hai moitos homes gais no armario, máis aínda mulleres lesbianas e máis bisexuais que elas, só o 14% dos bisexuais están fóra do armario”.

Explica que estar dentro do armario é estar constantemente preocupados por que non se note e ter medo do que vai pasar si sábese. Isto afecto tanto á saúde mental como á produción científica, imprescindible para o desenvolvemento da carreira.

Do individual ao colectivo

Villafranca subliña a importancia do colectivo ou grupo e lembra que COGAM iniciou a súa militancia hai anos. Impartía talleres en secundaria e animóuselle a levalos ao ámbito tecnolóxico. Coñeceu a outras persoas coa mesma intención e entre todos crearon Prisma: "É unha experiencia fantástica, con xente moi diferente, de moi diferentes ámbitos, que nos permite estar nun ambiente científico entre os que formamos parte. Ademais, sinto moi orgulloso de todo o que estamos a facer: colaboramos coas institucións, impartimos xornadas e talleres, celebramos congresos…”

Tamén manteñen relacións con algúns grupos ou institucións internacionais, aínda que aínda non é moi estruturada. Iso si, han visto que hai moito interese e confirmaron que hai ganas de pasar das reflexións aos feitos. "Moita xente pediunos que nos axude a propor accións, a cambiar as cousas. E estámolo facendo, de momento, sobre todo en España”.

Porque todos queren garantir a igualdade de oportunidades. "Como nos ensinaron os movementos feministas e antifracistas, polas características do teu punto de partida terás acceso a unhas ou outras opcións que deberás afrontar con dificultade diferente. Queremos que todo o mundo teña as mesmas oportunidades. Ademais, cremos que a ciencia diversa é mellor. Cantas máis voces e miradas teñamos para afrontar un problema, máis e mellores solucións teremos. Sendo unha ciencia obxectiva, ti decides que problema queres superar e como o vas a facer. Canta máis xente diferente estea na toma de decisións, maior beneficio para a ciencia e a sociedade”.

Queren que os centros científicos tomen conciencia diso e que se tomen medidas contra a discriminación e destáquense outros referentes. Así mesmo, opina que é necesario que as persoas con competencia neste tema reciban educación sobre a diversidade. E, con todo, si désense experiencias erróneas, habería que establecer protocolos para dar unha resposta axeitada e conseguir contornas seguras e xustas.