Casas de madeira en siberia

1987/02/01 Iraeta, Jose Jabier Iturria: Elhuyar aldizkaria

• Arkitektura

Paira ver a importancia da construción da madeira en Siberia, basta con indicar que nas aldeas hai máis dun centenar de casas habitadas. Na cidade de Irkust, cunha poboación de 500.000 habitantes, pódense atopar moitas casas de madeira dentro da cidade, tanto de forma individual como formando rúas. Din que os dun piso son de orixe local e os de dous pisos de tratantes europeos.

A planta da casa levántase cun corenta centímetros de recheo ou na actualidade con formigón. Os muros están formados por troncos tombados, labrados por catro ou tres lados. Os que teñen a parte non labrada, adoitan colocar a parte cara a fóra. Paira evitar que entre os troncos queden chorlitos, colocan una especie de algodón, pero grazas ás colas existentes, estas interseccións non xeran problemas. As esquinas das casas, xeralmente mediante o cruzamento de troncos (por rebaixa).

Nos muros ábrense xanelas de dúas follas, dotándoas exteriormente de contraventanas de madeira. Os teitos das habitacións tamén se realizan cos troncos tombados, colocados de cando en vez e cubertos por encima e por baixo das táboas. Se a luz é suficientemente grande, colocan una columna de tamaño suficiente. O armazón do tellado e dos cabrios componse duns troncos de tamaño que nós facemos entresacados, colocados coas súas costas, cubertos de táboas. Agora por encima destas táboas colócase en case todas as casas, e porque se ve tanto ou, en verdade, non doe á vista. No interior, na cociña, fabrícase una especie de forno paira facer lume con barro, pero outra cousa sería comunicalo.

Nas casas de outrora, polo menos, dispuñan de dúas cociñas, sucias e limpas, ambas as de lume. Era sucio paira a preparación das comidas diarias dos animais, así como paira a protección dalgúns animais no inverno duro, como serrín, tenreira, etc. A cociña limpa era, sobre todo, paira recibir ao público e alí tiñan as caixas de roupa e os artigos máis útiles da casa, para que os vaqueiros véxanas. Nestas dúas cociñas separábanse as habitacións por medio de fornos de barro, entre os que se atopaba a habitación xeral.

Tiñan sauna nunha habitación aparte. Esta sala tiña dúas pequenas xanelas. Una delas cuberta por unha contraventana de madeira (paira renovar o vento cando era necesario) e outra cuberta de cristal, os interiores exteriores e as exteriores paira ver o interior. Así era como os mozos elixían ás súas noivas. Nunha esquina faltaba o chan de madeira e no seu parte había terra. Alí facían lume cunha chea de pedras encima. Cando estes quentábanse, lanzaban auga de arriba abaixo.

Antigamente estas casas (isbek) non tiñan cheminea paira aproveitar mellor a calor do lume, pero logo por comodidade ou pola colocación de chemineas. Agora os datxs recíbense con sistemas similares de construción.

Estas navallas fanse en bosques ou lugares moi afastados, paira vacacións e fins de semana. O chan paira estes, xa que todo o territorio é do Estado, alúgalles o Estado con bastante prezo. Trátase dunha área cun prezo aproximado de dous mil pesetas anuais. Daquela a casa –datx- recíbea un mesmo e é dona do que fixo, con dereito a vender si quere. É curioso, pero ao estar rodeado de bosques de quilómetros, non collen ningún escarvadentes paira facer a casa. Os bosques pertencen ao Estado e é el quen lles vende a madeira que necesitan, aínda que sexa moi barato.

Neste sentido, o obxectivo deste taller non é proporcionar especificaciones técnicas, senón deixar demostrado que a madeira pode ser utilizada na construción de edificios en Euskal Herria. Hoxe en día pódese dicir que se utiliza paira varias cousas, portas, xanelas e pavimentos. Pero o que eu quería deixar claro é que existe a posibilidade de facer muros de madeira, a estrutura do tellado, e en dúas palabras toda a casa.

A lema habitual deste tema será que polo menos nunha parte importante de Euskal Herria chove moito e que esta humidade excesiva podrece. Pero, ademais de chover moito en Siberia, bota neve na barra longa de inverno, e aí seguen as casas de madeira. A clave, sen dúbida, pode estar en tratamento. Os rusos de outrora tiñan herbas especiais e cos seus perfumes saciaban ben as madeiras.

Cando os rusos chegaron a Siberia, no século dezasete, as cinzas autóctonas (buriatos, jakutos, evencos, etc.) vivían nunhas chabolas portátiles formadas por paus e peles. Despois de ver as casas e as pezas que tiñan, non se pode dubidar de que os indios norteamericanos están relacionados con elas. Se sabemos que son os ttipis, sabemos como eran os lugares de residencia dos primeiros habitantes de Siberia.

Cando os rusos chegaron a este lugar, atoparon tal e como están hoxe en día os impresionantes bosques imposibles de crer (sobre todo con aguabebos e abetos), e se o ruso sérvese da forma en que o lobo usa os dentes (coas mesmas habilidades), sen profundar máis, poderiamos entender que a creación de casas de madeira prodúcese no bapate.

En leste repositorio alguén pode dicir o que estamos a facer. En Euskal Herria temos moita auga e non moito, pero poderiamos dicir que temos outros tipos de árbores e sobre todo piñeiro insignis. Dinnos que este tipo de árbores só serve paira as ferrerías de papel e paira asombrar a paisaxe, pero cando o utilizan na construción da casa en Australia e Nova Zelandia (tamén fan pontes con piñeiro), está claro que o escaso valor da insignis é un dos contos que máis a miúdo tivemos entre nós.

A quen lle convén manter estes contos?... A clave da conservación da madeira reside en: EN TRATAMENTO. E iso é fácil de comprender vendo postes de madeira que arrepentían os fíos de teléfono e forza. As casas de madeira de Siberia (non pintadas) teñen o mesmo cor escura. Isto supón un tratamento similar.

Esa é a conclusión que habería que sacar destas liñas: Que Euskal Herria ten poucos recursos e que deberiamos aprender a sacar mellor partido ás roturas que temos. Que saibamos dar un verdadeiro Valor Engadido aos resultados da nosa terra, porque nos próximos momentos seremos necesarios de todo.